شناسایی و رتبه بندی عوامل موثر بر کشف تقلب صورت های مالی با استفاده از فرآیند سلسله مراتبی

هدف از پژوهش حاضر، بررسی کشف تقلب صورت‌های مالی با استفاده از تکنیک قضاوت به روش ahp می‌باشد. ابعاد مثلث تقلب مورد بررسی شامل ویژگی‌های فشار، فرصت و توجیه، و 32 عامل موثر بر کشف تقلب بر اساس یافته‌های ناشی از پژوهش‌های گذشته در این حوزه و همچنین بیانیه‌ی استانداردهای حسابرسی می‌باشند. جامعه‌ی آماری پژوهش شامل حسابرسان ارشد، سرپرستان، سرپرستان ارشد، مدیر حسابرسی و شریک موسسه‌ی حسابرسی شاغل در موسسه‌های حسابرسی عضو جامعه‌ی حسابداران رسمی ایران می‌باشد. روش پژوهش از نظر هدف کاربردی و بر حسب روش پژوهش توصیفی پیمایشی است و ابزار پژوهش پرسشنامه بر اساس نظر خبرگان بوده و نرخ سازگاری محاسبه شده برای هر معیار کلی کم‌تر از 01/0 می‌باشد. از زیرمعیارهای اصلی شناسایی شده بعد فشار، احتمال بالای ورشکستگی به‌عنوان اولین عامل و اظهارنظر در رابطه با تداوم فعالیت اساسی و حداقل دو سال متوالی جریان‌ نقد منفی عملیات به ترتیب اولویت‌های دوم و سوم موثر بر تقلب در صورت‌های مالی رتبه‌بندی گردید. در بین بعد فرصت؛ درصد خرید از اشخاص وابسته، دارای اولویت اول، فروشهای خارجی اولویت دوم، شرکت خانوادگی اولویت سوم را به خود اختصاص داده است. در نهایت از بعد توجیه، دستکاری سود دارای اولویت اول و تغییرات در مدیر عامل دارای اولویت دوم شناسایی و رتبه‌بندی گردیدند. بر این اساس، نتایج پژوهش نشان می‌دهد بعد فشار اولویت اول، فرصت دومین عامل و توجیه به‌عنوان سومین عامل موثر بر کشف تقلب رتبه‌بندی می‌شوند.

Identify and Ranking of Factors affecting on detecting the financial statement frauds using the Analytical Hierarchy Process (AHP)

The objective of this study is to examine fraud detection of financial statements using the judgment technique based on the Analytic Hierarchy Process (AHP). The dimensions of the fraud triangle include the features of pressure, opportunity, and rationalization, and the 32 sub factors are considered, based on the findings from prior studies in this subject field and also the Statement on Auditing Standards for the continuous assessment of fraud detection. The population of the study comprised of senior auditors, supervisors, senior supervisors, audit manager and partner of the audit institute employed in audit institutes member of the Iranian association of certified public accountants (IACPA). The research is categorized as practical in terms of descriptive survey methods. The questionnaire is based on experts’ questionnaires and the calculated compatibility rate for each general criterion is less than 0.01. Three fraud factors, inclodeng ‘‘the higher probability of bankruptcy”, ‘‘going concern opinion”, and ‘‘at least two annual negative cash flows from operations”, are in the pressure dimension, respectively. Three fraud factors, comprising ‘‘percentage of purchases related party transaction”, ‘‘percentage of foreign sales”, and ‘‘family firms”, are in the opportunity dimension, as well. Finally, two fraud factors, incloding ‘‘Earning manipulation”, and ‘‘CEO turnover frequency”, are in order in the rationalization dimension. The result, however, shows that first priority pressure, opportunity, second factor and rationalization are ranked as the third effective factor on the detection of fraud.