بررسی جامع شواهد علمی گیاه زردک (.daucus carota l) از دیدگاه طب ایرانی و طب نوین: مطالعۀ مروری

زردک یکی از گیاهان دارویی نواحی گرم و خشک بیابانی ایران محسوب می‏‌شود. زردک (جزر) در متون حکمای طب سنتی ایرانی به‌‏عنوان یک گیاه مغذی، مقوی مغز، قلب و کبد و یک تقویت‏‌کنندۀ جنسی و افزایندۀ منی شناخته شده است. هدف از مطالعۀ حاضر، بیان اثرات دارویی این گیاه از دیدگاه طب ایرانی و مقایسۀ آن با یافته‌های جدید می‌باشد. معیارهای ورود در این مطالعۀ مروری شامل یافته‌های موجود در منابع فارسی و عربی پزشکی و داروشناسی طب ایرانی، و مقالات فارسی و انگلیسی پزشکی و داروسازی و گیاه ‏شناسی تا 13 دسامبر سال 2022 بدون محدودیت زمانی بود. معیارهای خروج شامل اطلاعات چاپ‏‌نشده مانند پایان‌نامه‌ها و مقالاتی بود که فقط چکیدۀ آنها در دسترس بود. همچنین مقالاتی که به زبان‏‌های دیگر نگارش شده بودند وارد مطالعه نشدند. با استفاده از کلیدواژه‌‏های طب سنتی ایران، carrot، daucus carota l.، daucus carota l. var. carota پایگاه اطلاعات علمی داخلی مانند: sid, magiran و پایگاه‏‌های علمی بین‏‌المللی از جمله: pubmed, scopus, google scholar وsiencedirect  جستجو شدند. از میان 80 مقالۀ جستجو شده 31 مورد مطابق با معیارهای ورود انتخاب شدند. برای جستجوی منابع اصیل طب ایرانی از نرم‏‌افزار جامع طب، نسخۀ 1/5 با کلیدواژه‌‏های زردک، جزر، گزر، کزر و دوقو استفاده شد. زردک با داشتن کاروتنوییدهایی همچون آلفا-کاروتن و لوتئین، یکی از منابع باارزش آنتی‌‏اکسیدانی طبیعی است که می‌تواند در جلوگیری از بسیاری از بیماری‌های چشمی، قلبی ‏عروقی، پوستی و انواع سرطان نقش داشته باشد. از دیدگاه طب ایرانی زردک مقوی قوای جنسی، تقویت‌‏کنندۀ بینایی و خارج‌کنندۀ سنگ کلیه و مثانه، مسکن درد سینه،‌ بازکنند‏ۀ انسداد کبد، هضم‏‌کننده، ضدنفخ و ادرارآور می‌باشد. به‌نظر می‌‏رسد زردک به‌‏عنوان یکی از سبزی‌‏های بومی ایران، مورد توجه است و فرآورده‌های متنوع حاصل از اجزاء مختلف آن، جزیی از رژیم غذایی تمام گروه‌‏های سنی را تشکیل می‌‏دهد.

a comprehensive review of scientific evidence of daucus carota l. plant from the viewpoints of persian medicine and current medicine: a review study

zardak (daucus carota l.) is a medicinal plant of hot and dry desert regions of iran. zardak (jazar) is mentioned as a nutritious plant, a brain, heart and liver tonic and an aphrodisiac and sperm enhancer in the texts of persian medicine (pm). the purpose of this study is to specify the medicinal effects of this plant from the viewpoint of pm and to compare it with new findings. the inclusion criteria in this review included the findings in persian and arabic sources of persian medicine and pharmacology, and persian and english articles on medicine, pharmacy, and botany until december 13, 2022, without time limits. exclusion criteria included unpublished information, such as dissertations and articles for which only abstracts were available. articles written in other languages were not included in this study. using keywords of persian medicine, carrot, daucus carota l., daucus carota l. var. carota, in domestic scientific databases including sid and magiran, as well as international scientific databases including pubmed, scopus, google scholar and sciencedirect were searched. among the 80 obtained articles, 31 were selected based on the inclusion criteria. in order to search for authentic sources of iranian medicine, jame teb software version 1.5 was also used with the keywords zardak, jazar, gazar, kazar and doghu. containing carotenoids such as alpha-carotene and lutein, zardak is one of the valuable sources of natural antioxidants that can play a role in preventing many eye, cardiovascular, and skin diseases and also types of cancer. from the point of view of iranian medicine, zardak is a sexual tonic, liver tonic, digestive and anti-flatulent, and diuretic. it enhances vision, eliminates kidney and bladder stones, and relieves chest pain. according to the conducted studies, it seems that as one of the native vegetables of iran, daucus carota l.has been favored, and the various products obtained from its various components are recommended as part of the diet of all age groups.