الگوی «مقاومت اسلامی» مبتنی‌بر انسان‌شناسی علامه طباطبایی و شهید مطهری

این مقاله به دنبال ارائۀ الگویی از مقاومت اسلامی مبتنی‌بر مبانی انسان‌شناختی علامه طباطبایی و شهید مطهری است. اهمیت این موضوع از آنجاست که پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سطح منطقه‌ای، گفتمانی به اسم مقاومت نمود پیدا کرد اما کمتر از بُعد انسان‌شناسی فلسفی به آن پرداخته شده است. این مقاله به روش اسنادی، مباحث انسان‌شناختی را در پرتو نظریۀ اعتباریات در آثار این دو فیلسوف معاصر بررسی کرده است، سپس براساس آن، کنش‌گری انسان‌ها را در نظریۀ تشکیل جامعه و دولتِ ایشان نشان می‌دهد و در طرحی نوآورانه، با تعمیم نظریۀ تشکیل جامعه و دولتِ این دو اندیشمند به عرصۀ روابط بین ملت‌ها و دولت‌ها، الزام‌های تشکیل یک دولت جهانی و دلایل ناکامی بشر در رسیدن بدان را مشخص می‌کند و الگویی از روابط سه‌گانۀ استثماری، کارکردی و هویتی را به‌عنوان مدل جایگزین تعاملات بین‌المللی تبیین می‌کند. در این میان، الگوی تعامل دولت اسلامی براساس روابط سه‌گانۀ مذکور با سه دستۀ مختلف از بازیگران فراسرزمینی (استثمارگران، بازیگرانِ هم‌هویت و غیرهویت) در پرتو قاعدۀ «نفی سبیل» و برآورده‌ساختن چهار نیاز اساسی بشر به‌عنوان الگوی مقاومت اسلامی، ارائه می‌شود.

“Islamic Resistance” Model based on Allameh Tabatabaei and Martyr Motahhari’s Anthropology

This paper intends to present a model of Islamic resistance based on anthropological foundations set forth by Allameh Tabatabaei and martyred philosopher Motahhari. This is important in that less literature is available on this model from the viewpoint of philosophical anthropology. The principal question of this study is this: How do the anthropological components taken from the theory of Etebariat (practical reason) in the schools of Allameh Tabatabaei and Martyr Motahhari constitute Islamic state model of relations known as Islamic resistance? This study has used a documentary research method to analyze anthropological discussions in the light of the theory of Etebariat in the schools of these two contemporary philosophers. Then, based on this method, it shows human interaction in their theory of state and society formation, explaining that the philosophy behind formation of the states rests upon four basic human demands, i.e. freedom, security, justice and educating for happiness. At the same time, there are three social layers or three types of exploitative (colonial), functional and identity relations among the individuals in the society. Then, in an innovative plan, their theory of state and society formation was generalized into the international relations to underline the requirements for formation of a world state and reasons for human failure in realizing this goal. As a solution, this paper clarifies a model of triple exploitative, functional and identity relations as a substitute model for international interactions. In the meantime, the Islamic state model of interaction based on the three types of relations is presented with three different groups of actors involved (exploiting or colonial powers, sameidentity actors and nonidentity actors) in the light of the principle of Nafye Sabil (NonDependency Rule) and meeting the four essential demands of humans as a model of Islamic resistance.