برآورد مولفه‌های اثرگذار بر ترجیحات شهروندان تهران در انتخاب «مرکز شهر بدون خودرو» با استفاده از مدل لاجیت تصادفی

تهران با مساحتی حدود 780 کیلومتر مربع، بزرگ‌ترین شهر ایران با جمعیت حدود 8 میلیون نفر است که بالغ‌بر 15 میلیون سفر سواره در آن انجام می‌شود. سهم ترافیک در بروز پیامدهای آلودگی هوای شهر تهران بیش از 55% برآورد می‌شود و ترافیک عامل اصلی آلودگی هوا است. یکی از راه‌حل‌های ممکن برای مشکلات ناشی از استفادۀ خودروی سواری شخصی به‌خصوص ترافیک و آلودگی هوای تهران در بخش مرکزی شهر و اجتناب از هزینۀ اقتصادی سنگین و کاهش میزان مرگ و میر سالانه، سیاست ایجاد «مرکز شهر بدون خودرو»  است. به‌همین دلیل این مطالعه با هدف شناسایی و ارزش‌گذاری مولفه‌های اثرگذار بر ترجیحات شهروندان تهران درخصوص مرکز شهر بدون خودروی سواری شخصی با روش مدل لاجیت با پارامتر تصادفی انجام شده است. یافته‌های این مطالعه حاکی از این است که مولفۀ «ایجاد فضای سبز و تفریحی اضافی 30% بیشتر از وضعیت فعلی» و مولفه‌های «متوسط مسافت پیاده‌روی 3 و 9 دقیقه‌ای تا نزدیک‌ترین ایستگاه حمل و نقل عمومی» (به‌عبارتی کاهش متوسط مسافت پیاده‌روی تا نزدیک‌ترین ایستگاه حمل و نقل عمومی از 6 دقیقۀ فعلی به 3 دقیقه) در بخش مرکزی شهر، مهم‌ترین دغدغۀ شهروندان تهران در انتخاب مرکز شهر بدون خودرو است و مولفه‌های این دو ویژگی از اهمیت نسبی بیشتری در مقایسه با بقیۀ ویژگی‌های اثرگذار بر ترجیحات مردم تهران برخوردارند. در این مطالعه، بیشترین میزان «تمایل به پرداخت» شهروندان تهران برای مولفۀ «ایجاد فضای سبز و تفریحی اضافی 30% بیشتر از وضعیت فعلی» به مبلغ 160،000 ریال و مولفه‌های «متوسط مسافت پیاده‌روی 3 و 9 دقیقه تا تا نزدیک‌ترین ایستگاه حمل و نقل عمومی» به‌ترتیب به مبلغ حدود 120،000 ریال تا 150،000 ریال به ازای هر جابه‌جایی در بخش مرکز شهر است. مهم‌ترین توصیه‌های سیاستی این مطالعه، آن است که تقویت و توسعۀ زیرساخت‌های فضای سبز و مناطق تفریحی اضافی و کاهش متوسط مسافت پیاده‌روی تا نزدیک‌ترین ایستگاه حمل و نقل عمومی از 6 دقیقۀ فعلی به 3 دقیقه در بخش مرکزی شهر، علاوه‌بر افزایش احتمال انتخاب مرکز شهر بدون خودرو و همراهی با این سیاست، بهترین راهکار تامین مالی از طریق افزایش کرایۀ خدمات حمل و نقل عمومی در سطح شهر تهران است؛ همچنین آگاهی سیاست‌گذار حوزۀ ترافیک شهر تهران به بی‌تفاوتی شهروندان تهران نسبت به پارکینگ رایگان و بدون محافظ و پارکینگ دارای هزینه و با محافظ و رجحان اندک یک شبکۀ اختصاصی و جداگانه برای دوچرخه‌سواری نسبت به مسیرهای دوچرخه‌سواری در کنار هر خیابان، از ابعاد تخصیص بهینۀ منابع اقتصادی بسیار حائز اهمیت است.

estimation of effective components on the preferences of tehran citizens to choose “car-free city center” using a random-parameter logit model

tehran, with an area of about 780 square kilometres, is the largest city in iran with a population of about 8 million people, where more than 15 million vehicular trips are made. the share of traffic in the consequences of air pollution in tehran is estimated to be more than 55%, and traffic is the main cause of air pollution. one of the possible solutions for the problems caused by the use of private cars, especially the traffic and air pollution of tehran in the central part of the city, is the policy of creating a “car-free city center”. for this reason, this study has been conducted with the aim of identifying and evaluating the factors affecting the preferences of tehran citizens for the “ car-free city center” using random parameter logit model. the findings of this study indicate that the component “recrehigher” and the components “dist9min” and “dist3min” in the central part of the city, are relatively more important compared to the rest of the attributes affecting the preferences of the people of tehran in choosing a “car-free city center”. the highest amount of “willingness to pay” of tehran citizens are for the component of “recrehigher” in the central part of the city, in the amount of 160,000 rials and the components of “dist9min” and “dist3min” is about 120,000 rials to 150,000 rials per transfer in the city center areas, respectively.