تجارت آب‌مجازی ایران با کشورهای مستقل مشترک‌المنافع

با کاهش سرانۀ آب، کمیابی این منبع حیاتی تشدید شده و چگونگی توزیع جهانی آب نیز به بحران آب افزوده ‌است؛ ازاین‌رو مدیریت و تخصیص بهینۀ منابع آبی، به‌ویژه در بخش کشاورزی اهمیت دو چندان پیدا کرده است. پژوهش حاضر، تجارت خارجی آب‌مجازی کالاهای کشاورزی ایران با کشورهای مستقل مشترک‌المنافع  را در سال 1397 بررسی کرده است. برای این‌منظور، با به‌کارگیری روش‌تعادل‌جزئی، ابتدا نیاز آبی گیاهان محاسبه شده و سپس، با پردازش داده‌های تجارت متقابل ایران، آب‌مجازی تجسم‌یافته در جریان‌های تجاری و تراز تجاری ایران با کشورهای مذکور، اندازه‌گیری شده‌است. نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد که در سال 1397، ایران در تجارت محصولات کشاورزی با کشورهای مستقل مشترک المنافع، واردکنندۀ خالص آب‌مجازی بوده ‌است؛ ازطرف دیگر، مطالعۀ حاضر نشان می‌دهد، 70.5% از صادرات آب‌مجازی محصولات کشاورزی ایران به مجموعه کشورهای منتخب در سال 1397 ازطریق آب آبی صورت‌گرفته، درحالی‌که درهمین سال، 81.3% از آب تجسم‌یافته در واردات کشاورزی ایران از این منطقه مربوط به آب سبز بوده ‌است. این موضوع علاوه‌بر این‌که نشان‌دهندۀ ‌استفاده بی‌رویه از منابع آبی برای تولید و صادرات محصولات کشاورزی در ایران است، در صورت ادامه، می‌تواند منجر به کاهش ذخائر ملی منابع آب شیرین در ایران شود. باتوجه‌ به یافته‌های پژوهش‌‌‌‌ حاضر پیشنهاد می‌شود در تدوین راهبردهای کشاورزی و اسناد‌بالادستی، توجه ویژه‌ای به نیازهای آبی و تجارت آب‌مجازی صورت گیرد. هم‌چنین، توصیه می‌شود ضمن ارتقای بهره‌وری آب، ملاحظات فنی و اقتصادی لازم در تخصیص بهینۀ اجزای آب‌مجازی صورت گیرد.

virtual water trade between iran and cis

with decreasing per capita water, the scarcity of this vital resource has intensified and the world water misdistribution has worsened the water crisis. therefore, the optimal management and allocation of water resources are become doubly important specially in the agriculture sector. in this framework, the present study has investigated the foreign trade of virtual water for the product groups of iranian agriculture with the commonwealth of independent states (cis) in 2018. for this purpose, using the partial equilibrium method, first the water requirement of plants are calculated and then, by processing the data of iran’s bilateral trade, the volume of virtual water embodied in iran’s trade flows and trade balance with the selected countries is measured and examined. the results of the present study show that iran was net importers of virtual water in the trade of agricultural products with the cis in 2018. on the other hand, the present study shows that 70.5 percent of virtual water of the agricultural export to the selected countries in 2018 was through the blue water, while in the same year, 81.3 percent of water embodied in the import from the region was related to the green water. this issue, in addition to indicating the improper use of water resources for the production and export of agricultural products in iran, if continued, could lead to a reduction in national reserves of fresh water resources in iran. according to the findings of the present study, it is suggested that special attention must be paid to the water needs and virtual water trade in the formulation of agricultural strategies and upstream policy documents. in addition to the promotion of water efficiency, it is also recommended that the necessary technical and economic considerations must be adopted in the optimal allocation of virtual water components.