تاثیر شوک‌های نفتی بر درآمدهای مالیاتی ایران با استفاده از مدل bvar

شوک‌های نفتی، به‌دلیل وضع تحریم‎‌های اقتصادی و ایجاد محدودیت‌های درآمدی، هزینۀ‌‎ زیادی را در سال‌های اخیر برای دولت به‌دنبال داشته و بررسی آثار آن‌ به‌خصوص از جنبۀ کاهش درآمدهای مالیاتی، دارای اهمیت است. هدف از این پژوهش، بررسی اثرات شوک‌های نفتی بر درآمد‎های مالیاتی ایران با استفاده از روش خودرگرسیون برداری بیزی (bvar) و درنظر گرفتن متغیر‎های مالیات کل، مالیات مستقیم و مستقیم، مخارج دولت و تولید ناخالص داخلی، طی سال‎های 1398-1370 است. نتایج بررسی توابع عکس‎‌العمل آنی و تجزیه واریانس نشان می‌‎دهد که شوک‌‎های درآمد نفتی، با نرخی کاهنده برروی درآمد‎های مالیاتی مستقیم و غیرمستقیم اثر مثبت داشته است که نشان‌دهندۀ گرایش دولت به سمت تکیه‌بر درآمدهای مالیاتی و گسترش پایه‎های مالیاتی است. متاسفانه در اقتصاد ایران، به‌دلیل نگرش سیستمی به نظام مالیاتی و مشکلات ساختاری که منشا آن مجموعه‏ای از عوامل اقتصادی، فرهنگی و سیاسی هست، اهمیت و اثربخشی مالیات‌ها در نظام اقتصادی، به‌ویژه در بودجه‌های سالانه خیلی موردتوجه قرار نگرفته است و تامین مصارف بودجه از محل درآمدهای حاصل از فروش نفت خام، اقدام جدی و صریحی برای رفع مشکلات در نظام مالیاتی را ضعیف نموده و با مشکلات اساسی مواجه کرده است. با کاهش درآمد‏های نفتی، چنان‌چه پایه‎های مالیاتی تقویت نشوند، درآمد‎های مالیاتی کاهش‌یافته و با فرض ثبات سایر شرایط کسری بیشتر بودجه دولت را به‌همراه خواهد داشت. نتایج پژوهش حاکی از آن است که واکنش مالیات‎‌های مستقیم و غیرمستقیم به شوک‌‎های نفتی معنی‎‌دار اما اندک است که نشان‌دهندۀ عملکرد ضعیف سیستم مالیاتی کشور در واکنش به تحولات نفتی است؛ به‎طوری‌که کاهش درآمد‎های نفتی، علاوه‌بر کاهش درآمدهای مالیاتی، کاهش تولید ناخالص داخلی و سایر درآمد‎های دولت را نیز به همراه خواهد داشت؛ بنابراین به‌منظور افزایش درآمدهای مالیاتی باید اقدامات و تغییرات اساسی در درون ساختار دولت صورت‌پذیرد و تقویت گردد.

the impact of oil shocks on iranian tax revenue using the bvar model

oil shocks, due to economic sanctions and income restrictions, have cost the government dearly in recent years, and it is important to examine their effects, especially in terms of declining tax revenues. unfortunately, the imposition of various international sanctions on iran in recent years and declining oil revenues due to declining oil exports on the one hand, as well as declining crude oil prices globally, have had devastating effects on macroeconomic variables such as taxes, government spending and economic growth. the purpose of this study is to investigate the effects of oil shocks on iran’s tax revenues using the bayesian self-regression (bvar) method and considering the variables of the total tax, indirect tax, direct tax, government expenditure, and gdp during the years 1991-2019. the results of the study of instantaneous reaction and analysis of variance functions show that oil revenue shocks, at a declining rate, have a positive effect on direct and indirect tax revenues, indicating the government’s tendency to rely on tax revenues and expand tax bases. with declining oil revenues, if tax bases are not strengthened, tax revenues will fall and, assuming other conditions remain stable, will lead to a larger government budget deficit. the results indicate that the response of direct and indirect taxes to oil shocks is significant but small, that shows the poor performance of the country’s tax system in response to oil developments. therefore, any decline in oil revenues, in addition to reducing tax revenues, also leads to a decrease in gdp and other government revenues; therefore, to increase tax revenues, fundamental measures and changes must be taken and strengthened within the government structure.