واکاوی اثرگذاری محدودیت‌های صادراتی بر ساختار صادرات غیرنفتی ایران با تاکید بر بخش معدنی

این مطالعه با تخمین توابع عرضه و تقاضا به بررسی عوامل موثر بر صادرات غیرنفتی ایران خصوصاً در بخش صادرات محصولات معدنی با تاکید بر اثر محدودیت‌های صادراتی پرداخته است. نتایج نشان می‌دهند علیرغم جهش نرخ ارز در سال 1391، اعمال تحریم‌های بین المللی باعث کاهش صادرات غیرنفتی در این سال شده است. ساختار صادرات غیرنفتی از حیث شدت به‌کارگیری عوامل تولید تغییرات مشهودی را با وجود تحریم‌ها تجربه نکرده است، درحالی‌که از منظر سطح تکنولوژی صادرات محصولات با تکنولوژی بالاتر بیشتر تحت تاثیر تحریم‌ها بوده اند. به کمک روش حداقل مربعات دومرحله ای توابع عرضه و تقاضای صادرات غیرنفتی در دوره زمانی 1366 تا 1396 برآورد شده اند. ضرایب تخمینی نشان می‌دهد قیمت‌های خارج و درآمد سایر کشورها از مهم‌ترین عوامل موثر بر تقاضای صادرات ایران بوده و در بخش صادرات محصولات معدنی کشش‌های قیمتی و درآمدی نسبت به کل صادرات غیرنفتی بالاتر است. ضرایب متغیر مجازی، به‌عنوان تعیین‌کننده اثر تحریم‌ها، برای کل صادرات غیرنفتی ایران منفی و معنی دار است و برای صادرات محصولات معدنی مثبت است. براساس دستاوردهای این مطالعه، بیش از دو سوم صادرات غیرنفتی ایران را محصولات خام و منبع محور تشکیل می‌دهد. صادرات غیرنفتی ایران بیشتر تقاضامحور است و عواملی مانند قیمت‌های جهانی، درآمد سایر کشورها و تحریم‌ها بیشتر بر آن موثر است تا عوامل طرف عرضه مانند سرمایه گذاری یا بهره وری. نتایج مدل و تحلیل ساختار کم اثر بودن تحریم‌ها بر صادرات محصولات معدنی را نشان می‌دهد.

The Impact of Export Restrictions on Iran’s Non-oil Export With an Emphasis on Mining Sector

The present study, by estimating supply and demand functions, investigated the factors affecting Iran’s nonoil exports especially in export of mineral products with an emphasis on export restrictions. The results show that Iran’s nonoil exports have decreased as a result of the international sanctions despite the foreign exchange surge in Iran in 2012. In addition to these sanctions, the structure of Iran’s nonoil export has not undergone any manifest change in terms of the extent of the factor intensity of production, while as far as technology is concerned, the exportation of highertechnology products has been impacted by the sanctions to a greater extent.Using two stages least squares method, nonoil export supply and demand functions in the period from 1987 to 2017 have been estimated. Estimated coefficients show that foreign prices and income of other countries are the most important factors affecting Iran’s export demand, and the price and income elasticities in the minerals export sector have been obtained as higher than those of the total nonoil exports. The coefficient of the dummy variable as a determinant of the effect of sanctions is negative and significant for all nonoil exports of Iran while it is positive for the export of mineral products. According to the achievements of the present study, more than twothirds of Iran’s nonoil exports are primary and resourcebased products. Iran’s nonoil exports are more demanddriven, and factors such as global prices, other countries’ incomes, and sanctions are more influential than supplyside factors such as investment or productivity. The results of the model and the analysis of the structure show that the sanctions are ineffective in exporting mineral products.