ارزیابی مهم‌ترین عوامل موثر بر درآمد مالیات‌های مستقیم در اقتصاد ایران با رویکرد مدل‌های tvp-dma و tvp- favar

با توجه به اهمیت مالیات‌ها در تامین منابع مالی بودجه دولت و بهره‌برداری از آن در اجرای سیاست‌های مالی با هدف باز توزیع ثروت و درآمد و تخصیص بهینه منابع اقتصادی بین بخش‌های مختلف، شناسایی عوامل مهم موثر بر درآمدهای مالیاتی و بررسی نحوه تاثیرگذاری آن بیش‌ازپیش آشکار شده است. در این مطالعه ضمن بررسی عوامل موثر بر مالیات‌های مستقیم و مبانی نظری مربوط آن در اقتصاد ایران، انتخاب متغیرهای مهم و تاثیرگذار بر مالیات‌های مستقیم اقتصاد ایران در دوره زمانی سال‌های 1350 تا 1396 با استفاده از مدل‌های پویای tvp dma موردتوجه بوده است. پس از انتخاب متغیرهای مهم موثر بر مالیات‌های مستقیم از طریق تخمین‌های صورت گرفته توسط مدل یادشده، توابع واکنش آنی یا عکس‌العمل ناشی از تغییرات این متغیرها و اثرات آن بر رشد مالیات‌های مستقیم در مقاطع زمانی یادشده با استفاده از مدل‌های tvp favar نیز بررسی شده است.     نتایج حاصل از این تحقیق براساس خروجی مدل‌های tvp dma و  tvp dmsنشان‌دهنده این است که در اقتصاد ایران متغیرهای درجه باز بودن اقتصاد، رشد بودجه عمرانی، تورم، متوسط نرخ مالیاتی و رشد درآمدهای حقیقی به ترتیب مهم‌ترین متغیرهای موثر بر رشد مالیات‌های مستقیم است. بررسی آثار ناشی از متغیرهای یادشده بر تحولات رشد مالیات‌های مستقیم در بازه زمانی موردبررسی نشان‌دهنده این است که درجه باز بودن اقتصاد، رشد بودجه عمرانی، متوسط نرخ مالیات در بخش مالیات‌های مستقیم و رشد درآمدهای حقیقی در اغلب سال‌ها تاثیر مثبت بر رشد مالیات‌های مستقیم داشته است. تاثیر تورم بر رشد مالیات‌های مستقیم در اقتصاد ایران در دوره زمانی یادشده در حال تغییر بوده و این تاثیر در برخی سال‌ها مثبت و در دوره‌های زمانی دیگر منفی بوده است؛ بنابراین و براساس نتایج مدل، نمی‌توان اظهار داشت که اثر تورم بر رشد مالیات‌های مستقیم در اقتصاد ایران مثبت است یا منفی چراکه همزمانی تورم با سایر تحولات اقتصادی (رشد، نرخ بیکاری و ...) و مالیاتی (معافیت‌ها، تغییر نرخ‌ها و ...) تعیین‌کننده اصلی مسیر تاثیرگذاری این متغیر بر رشد مالیات‌های مستقیم است.

Evaluating the Most Important Factors Effecting Direct Taxes in Iranian Economy with TVP-DMA and TVP-FAVAR Models Approach

The importance of taxes in financing the state budget and exploiting it in the implementation of fiscal policies aimed at redistribution of wealth and income as well as optimal allocation of economic resources among different sectors has revealed more and more the need for identifying the key factors affecting the tax revenues and examining how they affect. In this study, while investigating the factors affecting the direct taxes and their related theoretical basics in the Iranian economy, selecting the important variables affecting the direct taxes of Iranian economy during the period 19722018 using dynamic TVPDMA models was considered. After selecting the important variables affecting the direct taxes through the estimations made by the model, the instantaneous reaction functions or reactions resulting from the changes of these variables and their effects on the growth of the direct taxes in the aforementioned time periods using TVPFAVAR models were also investigated. The results of this research based on the outputs of TVPDMA and TVPDMS models show that in Iranian economy, the variables of “openness degree of economy”, “growth of development budget”, “inflation”, “average tax rate”, and “real income growth” are respectively the most important variables affecting the growth of direct taxes. Examining the effects of these variables on the development of the direct taxes during the study period shows that the openness degree of economy, growth of development budget, average tax rate in the sector of direct taxes, and real income growth have had a positive effect on the growth of direct taxes over many years. The impact of inflation on the growth of the direct taxes in the Iranian economy has been changing over the period, and it has been positive for some years and negative for other periods. Therefore, based on the results of the model, the question of whether the impact of inflation on the growth of direct taxes in the Iranian economy is positive or negative cannot be answered, because the simultaneousness of the inflation and other economic (growth and unemployment rates, etc.) and tax developments (tax breaks, rate changes, etc.) is the main determinant of how this variable affects the growth of direct taxes