پویایی عبور قیمت نفت بر شاخص‌ قیمت‌های داخلی در ایران

اقتصاد کشورهای جهان همواره تحت تاثیر قیمت نفت هستند، زیرا نفت به‌عنوان بزرگ‌ترین منبع تامین انرژی کشورها محسوب می شود. ازاین‌رو، تغییرات قیمت نفت، سهم زیادی در تغییرات قیمت کالاها و خدمات دارد. هدف اصلی این مقاله، بررسی پویایی های عبور قیمت نفت بر شاخص قیمت های داخلی ایران در طی زمان است. بدین منظور برای مدل‌سازی آن از دو مدل «خودرگرسیون با وقفه های توزیعی (ardl)» و «فضاحالت (state space)»  طی دوره زمانی 1369-1395 با تواتر فصلی استفاده شده است. نتایج مدل ardl نشان می دهد در بلندمدت، عبور قیمت نفت روی شاخص قیمت های داخلی (مصرف کننده و تولیدکننده)، مثبت و معنی دار است درحالی‌که عبور کوتاه‌مدت جزئی قیمت نفت روی شاخص قیمت مصرف کننده، بی معنی بوده ولی روی شاخص قیمت تولیدکننده، مثبت و معنی دار است. همچنین نتایج مدل تحقیق با لحاظ شکست ساختاری نشان می دهد بعد از سال 1374، عبور قیمت نفت روی شاخص قیمت مصرف کننده کاهش پیدا کرده است درحالی‌که این عبور قبل از این سال، مقدار بیشتری داشته است. همچنین عبور قیمت نفت روی شاخص قیمت تولید کننده، بعد از سال 1389 مثبت و معنی دار است درحالی‌که این عبور قبل از این سال شکست، بی معنی بوده است.  نتایج مدل فضا حالت نشان می دهد عبور قیمت نفت روی شاخص مصرف کننده و تولیدکننده در طی زمان یکسان نیست. به‌طوری‌که در طی سال های 1374 الی 1376 عبور قیمت نفت در سطح بالاتر و به‌صورت نوسانی بوده است ولی بعد از سال 1379، این عبور روی شاخص قیمت تولیدکننده روند نسبتاً ملایم و مثبت را نشان می دهد و این عبور در مقایسه با شاخص قیمت مصرف کننده، در سطح بالاتری اتفاق افتاده است؛ بنابراین، در حالت کلی می توان نتیجه گرفت نوسانات قیمت جهانی نفت روی تورم اقتصاد ایران به‌عنوان یک کشور صادرکننده نفت اثرگذار بوده و شدت این اثرگذاری به شیوه مدیریت درآمدهای نفتی در داخل کشور بستگی دارد. به‌طوری‌که نقش تاسیس حساب ذخیره ارزی در سال 1379 و صندوق توسعه ملی در سال 1390 در کنترل شدت نوسانات عبور قیمت نفت روی تورم، مشهود است. ازاین رو، تاکید بر نقش تثبیتی صندوق توسعه ملی به‌منظور جلوگیری از انتقال بار تورمی تغییرات شدید قیمت نفت بر تورم، از توصیه های سیاستی تحقیق حاضر برای برنامه ریزان و تصمیم گیران اقتصادی کشور است.

Dynamics of Oil Price PassThrough into Iran’s Domestic Prices Index over Time

The economies of the world are always affected by the oil price, because oil is considered as the largest energy source of countries. As a result, oil price changes will have a main role in goods and services price changes. The main purpose of this paper is studying the dynamics of oil price passthrough into domestic Prices index in Iran over time. For this purpose, two models i.e. “AutoRegressive Distributed Lag (ARDL)”, and “StateSpace” Models are used during the period of 1990 to 2017 with seasonal frequency. The results of the ARDL model show that the oil price passthrough into the prices index is positive and significant in the long run, while oil price passthrough into the consumer price index is insignificant in short run, but it is positive and significant into producer price index in short run. Also, the results show that after 1995 as a structural break point, the oil price passthrough into consumer price index has declined, but producer price index has increased after 2011. The results of the statespace model indicate that the oil price passthrough into the consumer and producer index is not same over time. So, the oil price pass through was higher and fluctuating during the 1995 to 1997, but after 2000, the pass through into the producer price index are a pretty mild and positive trend, and this pass through has happened at a higher level in comparison with the consumer price index. Therefore, in general, global oil price volatility has affected the inflation of Iran’s economy as an oil exporting country, and its intensity depends on how oil revenues are managed within the country. As the role of establishing a Foreign Exchange Reserves in 2000 and the National Development Fund in 2011 is evident to control the intensity of fluctuations oil prices pass through into inflation. Therefore, the emphasis on the stabilization role of the National Development Fund in preventing the transfer of inflationary surges of oil price changes to inflation is one of the policy recommendations of this paper for economic planners and decision makers.