رابطه نرخ ارز با تراز تجاری ایران تحت شرایط نااطمینانی (رویکرد غیرخطی)

یکی از ویژگی‌های اقتصاد ایران وجود محیط اقتصادی بی‌ثبات توام با نوسانات شدید است. نوسانات اقتصادی موجود در کشور از عوامل داخلی مانند بی‌ثباتی تورمی و کسری بودجه و عوامل خارجی به‌ویژه وجود نوسانات شدید در نرخ ارز و ذخایر ارزی که متاثر از عوامل سیاسی همچون تحریماست، ناشی می‌شود. بی‌ثباتی در فضای اقتصاد کلان ایران می‌تواند، روابط بین متغیرهای اقتصادی را تحت تاثیر قرار دهد. هدف این مطالعه بررسی اثر غیرخطی نرخ ارز حقیقی بر تراز تجاری (غیرنفتی) تحت شرایط بی‌ثباتی اقتصاد کلان ایران طی دوره 1352-1396است. برای این منظور ابتدا شاخص ترکیبی بی‌ثباتی اقتصادی با استفاده از متغیرهای شاخص قیمت مصرف‌کننده، ذخایر ارزی، نرخ ارز، کسری بودجه و نرخ سود سپرده‌های بلندمدت محاسبه‌شده و سپس الگو پژوهش با استفاده از رهیافت مارکوف سوئیچینگ برآورد شده است. نتایج حاکی از آن است که بی‌ثباتی اقتصاد کلان در ایران، قابل‌تفکیک به دو رژیم شامل بی‌ثباتی بالا (رژیم 1) و پایین (رژیم 2) است. اثر مستقیم نرخ ارز حقیقی بر تراز تجاری در هر دو رژیم مثبت و معنادار است. یعنی با افزایش نرخ ارز تراز تجاری در هر دو رژیم بهبود می‌یابد. اثر بی‌ثباتی اقتصاد کلان بر رابطه نرخ ارز با تراز تجاری در هر دو رژیم منفی و معنادار است. منفی بودن این ضریب در دو رژیم به این معنی است که بی‌ثباتی اقتصاد کلان موجب کاهش اثر نرخ ارز بر تراز تجاری ایران می‌شود.

The Effect of Exchange Rate on Iranian Trade Balance under Uncertainty

The main objective of this study is to investigate the nonlinear impacts of macroeconomic instability on the relationship between exchange rate and trade balance of Iran. For this purpose, using annual time series over the period 1973 to 2017, computing the combined index of economic instability using variables such as consumer price index, foreign reserves, exchange rate, budget deficit and long run deposits rates. After that the effect on the relationship between exchange rate and trade balance has been estimated applying MarkovSwitching technique. The results indicate that Iranian macroeconomic instability is dividable into two regimes including high macroeconomic instability (regime 1) and low macroeconomic instability (regime 2). Increased exchange rate has induced the improvement of trade balance in both regimes. The effect of macroeconomic instability on exchange rate – trade balance relation, is negative and significant in two regimes. In two regimes macroeconomic instability deteriorates the effect of exchange rate on trade balance.