تداوم و دگرگونی در نظام ضرب سکه از فروپاشی ایلخانان تا پایان حکومت تیموریان در قلمرو شرق ایران

نظام پولی و ضرب سکه در دورۀ فروپاشی ایلخانان و تیموریان نشان دهندۀ تداوم دیوانسالاری ایرانی توام با فرهنگ و سنت مغولی - ترکی است . برخی مولفه های این نظام پولی مانند واحدهای پولی ،القاب و عبارت و نوشته ها استمرار داشته اند ،اما مواردی دچار تغییر و دگرگونی شده اند.تجقیق حاضر می کوشد به این سوال پاسخ دهد،باتوجه به تحلیل ومقایسه مسکوکات دوران مورد پژوهش،روند تداوم و دگرگونی ایجاد شده چگونه بوده واقدام های انجام گرفته از سوی سلاطین و حاکمان موجب چه تحولاتی در این نظام شده است؟یافته های پژوهش با بهره گیری ازروش تاریخی ،مبتنی بر رویکرد توصیفی- تحلیلی و بااستفاده از منابع تاریخی و سکه های موجود در موزه‌ها و تصویرها وکاتالوگ های در دسترس،حاکی از آن است که نظام ضرب سکه حکومت های محلی طغاتیمور و سربداران در قلمرو شرق ایران برپایۀ فلز طلا ،نقره و مس  تداوم یافته است،در زمینه خط و نقش ها ،لقب ها ، برخی شعارهای مذهبی و درج نام چهار خلیفه از عهد ایلخانی و تراز سنی آنان تبعیت کرده است ، به استثنای دوره علی مویدکه غالب نوشته ها و عبارات سکه ها مانند سکه های اولجایتو، با تراز شیعی ضرب شده اند، آوردن نام دوازده امام  وآیات مذهبی از ویژگی های مهم سکه های دورۀ علی موید است. در نظام ضرب سکۀ دورۀ تیموریان ، واحدهای پولی دینار،تومان ، درهم و میری  همانند دورۀ ایلخانان استمرار می یابد ،لیکن واحدهای پولی تنکه ،کپکی و شاهرخی نیزبا معیارهای متفاوت متداول بود .درخصوص استفاده از خط و زبان ترکی توام با خط عربی وفارسی ، برخی نقش ها  و عبارت های روی سکه ها دگرگونی هایی ایجاد شده است.

continuity and change in coinage system from the decline of ilkhanids dynasty to the end of timurids dynasty in eastern territory of iran

coinage and monetary system during the decline of ilkhanids and timurids dynasties shows the continuity of iranian bureaucracy with turkish-mongolian culture and tradition. some components of this monetary system such as monetary units, titles, phrases and inscriptions have continued but some of them have changed and transformed. the present writing analyzes the signs of continuity and transformation of coinage system by a historical method based on a analytic-descriptive approach and using historical resources and available coins in museums and available pictures and catalogues and tries to answer the following question: given the analysis and comparison of the coins in these periods, how was the process of continuity and transformation and what changes were done in this system by actions of sultans and kings? the research findings indicate that the coinage system in local governments of togha timur and sarbedaran in eastern territory of iran were continued based on gold, silver and copper; handwriting, character, titles, rites and names of four ilkhanids caliphs were inserted like sunni decoration. except ali moayyed period in which most of writings, inscriptions and phrases of coins such as oljaito coins were coined with shiite decoration, using the names of 12 imams and religious verses are considered as important characteristics of the coins in ali moayyed period. in coin system of timurids, monetary units such as dinar, toman, derham and miri were continued as ilkhanids period but monetary units such as shahrokhi were common with different criteria. in case of using turkish language with persian and arabic languages, some pictures and phrases were changed on the coins.