نقش عوامل اقتصادی در اسکان عشایر غرب ایران (1320-1300ش)

تاکنون پدیده تاریخی اسکان عشایر بیشتر از جنبه سیاسی مورد توجه قرار گرفته و در چهارچوب مواضع سیاسی و نظامی حکومت رضاشاه بررسی شده است. تحقیق حاضر قصد دارد بر پایه عوامل اقتصادی تحلیلی نوین از سیاست اسکان عشایر ارائه کند. مسئلۀ اصلی مقاله تبیین عوامل اقتصادی برنامه اسکان عشایر و نیز اشاره‌ای به آثار و پیامدهای آن است. داده‌ها از مراکز اسناد و منابع کتابخانه‌ای بر پایۀ نمونه‌گیری هدفمند گردآوری شده و برای تجزیه و تحلیل داده‌ها، روش گراندد تئوری مورد استفاده قرار گرفت. مقاله به یک سوال اصلی پاسخ می‌دهد: آیا در پشت سیاست اسکان عشایر نیروی پیش‌رانی وجود داشت؟ فرض بنیادین تحقیق این است که در این برهه یک عامل اقتصادی عمده جامعه و دولت را برای تغییر تحت فشار گذاشته بود. یافته‌ها نشان می‌دهد، تغییر سیاست‌های کلان اقتصادی دولت از توزیع به تولید محوری، عمده‌ترین عامل اقتصادی سیاست اسکان عشایر بود. همپای تغییر سیاست‌های اقتصادی، تقاضای دولت برای خرید خدمات نیروهای شبه نظامی ایلی به شدت کاهش یافت. از طرفی، ایجاد محدودیت‌های شدید برای شیوۀ سنتی کوچ‌نشینی و از طرف دیگر، ارائه تسهیلات کشاورزی رایگان عمده‌ترین راهبردهای اجرایی دولت برای اجرای برنامه اسکان بود. فروپاشی نظام ایلی، تغییر هویت عشایری، چپاول سازمانی، رواج کار مزدی و ارتقاء طبقه اجتماعی عشایر از جمله عمده‌ترین پیامدهای برنامۀ اسکان عشایر در غرب ایران بود.

The Rule of Economic Factors in tribes and nomadic settlement of Western Iran (1921-1941)

The purpose of this article is presentation a new analytics from Nomads Settlement policy in the Pahlavi period in western Iran. The main issue of the article is explanation of economic factors of settlement policy and also refers to its consequences. Data were collected from the archive of documents and library resources based on targeted sampling and analyzed by grounded theory method. Findings show changing macroeconomic policies of the state from axial distribution to axial production had important effects on the social identity of the tribes. This change was means lack of government support from peasant workforce focused in rural and nomadic areas. Along with the changing economic policies government demand declined sharply for buy services of paramilitary forces. Most important executive strategies of the government for nomadic identity change was to impose severe restrictions for nomination on the one hand and providing free farming facilities on the other hand. The most important consequences of tribal settlement program in western Iran as follow: The collapse of tribal system, transforming nomadic identity, organizational looting, the prevalence of wage labor and upgrading the social class of nomads.