عرصه های فضایی تبلور تعاملات اجتماعی در کالبد شهر ایرانی؛ قبل و بعد از اسلام

عرصه های تعاملات اجتماعی از موضوعات مهم در حوزه شهرسازی اند که به مثابه بستری مناسب برای پاسخ به نیاز اجتماعی انسان در برقراری روابط متقابل نقش ایفا می کنند. این عرصه ها در تاریخ شهرسازی ایران جایگاه مهمی داشته که با وقوع تحولات شهری از 1300 شمسی دچار اضمحلال گردیده اند و از همین منظر بازگرداندن موقعیت تاثیرگذار آن ها به حیات شهر ایرانی مهم است. بر این اساس مسئله تحقیق عبارتست از اینکه عرصه های تعاملات اجتماعی در شهر ایرانی چه هدفی را جهت برقراری روابط اجتماعی دنبال می نموده اند؟ روش مورد استفاده تحقیق، توصیفی تحلیلی و کیفی با کمک مطالعه اسناد ثانویه تاریخی بوده که در سه مرحله پیوسته، از تحلیل توصیفی استنتاجی، تحلیل محتوا و شیوه سنتز استقرایی بهره برده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که تنوعی از عرصه های فضایی در شهر ایرانی به نیاز اجتماعی انسان پاسخ می داده اند که از آن جمله می توان به آتشگاه، مسجد، مدرسه، میدان، و بازار در ادوار قبل و بعد از اسلام اشاره نمود. همچنین در شهر ایرانی وجوه اشتراکی از اصول متضمن شکل گیری تعاملات اجتماعی در هر دو دوره زمانی موجود بوده که ویژگی اصلی و مشترک در همه آن ها، وابسته بودن فضا و درنتیجه کالبد، به کارکرد اجتماعی خاص می باشد. نهایتاً در پاسخ به مسئله تحقیق می توان گفت که در شهر ایرانی، عرصه های تعاملات اجتماعی به مثابه ابزاری هستند که متاثر از ویژگی های اجتماعی فرهنگی جامعه به صورت های متنوع کالبدی تبلور فضایی می یافته و درواقع یک نقش کارکردی و هدفمند به خود می گرفته اند.

Spatial Context of Social Interactions Outbreak in Iranian city’s Framework; Before and After Islam

Social interaction arenas are one of the most important issues in urbanism that act as a proper context to respond to human society needs in the establishment of mutual relations. These arenas have an important place in Iran’s urban history, which has been damaged by the occurrence of urban developments since 1300 AH, and from this perspective it is important to restore the status of those affecting the Iranian city’s life. On this basis, research problem is what is the goal of social interaction arenas in Iranian city to establish social relations? The method used is descriptive analytical and qualitative with the help of the study of secondary historical documents which has been used in three stages including descriptiveinference analysis, content analysis and inductive approach. The results show that a variety of spatial contexts in Iranian city respond to human need, including atashgah, mosque, school, square, and bazaar in pre and post Islam periods. Also in the Iranian city, there is a collective aspects of guarantor principles in the social interaction form in both periods that the main and common feature in all of them is space and consequently the physical depending on a special social function. Finally, in response to the research problem, social interaction arenas as tools that are affected by the sociocultural characteristics of the society, have been formed as diverse physical types with functional roles.