عینیت‌گرایی و ذهنیت‌گرایی در فهم قرارداد (مطالعه تطبیقی در نظام‌های کامن‌لایی، رومی-ژرمنی، ایران و فقه امامیه)

نگاه عینی یا ذهنی به قرارداد هرچند خود مسئله‌ای بیشتر نظری است، اما آثار عملی مهمی به ویژه در ضمانت اجرای اشتباهات قراردادی دارد. از دیرباز اعتقاد غالب بر این بوده که نظام حقوق نوشته رویکردی ذهنیت‌گرا و نظام های کامن‌لایی نگاهی عینیت‌گرا به قرارداد دارند. به‌نظر می‌رسد این گزاره با کلیت خود چندان دقیق نباشد. پژوهش حاضر درصدد است با روش توصیفی-تحلیلی با تبیین دقیق موارد اقتران و افتراق نظام های حقوقی در فهم قرارداد، به بررسی این موضوع در مقررات، رویه قضایی و دکترین حقوقی بپردازد. در ‌نظام های انگلیس، فرانسه و آلمان، فهم‌ قراردادیِ منبعث از مقررات و تصمیمات قضایی (نمای خارجی) یک فهم دیالکتیک عینی- ذهنیِ مشابه است، اما از منظر داخلیِ هر سیستم، موضوع بسیار متفاوت است. این تنها حقوقدانان آلمانی هستند که فهم آنها از قرارداد با فهم منبعث از رویه ‌قضایی مطابقت دارد، اما حقوقدانان انگیسی و فرانسوی با فاصله‌ گرفتن از رویه‌ قضایی، به درک قرارداد به شیوه‌ای بیشتر خطی تمایل دارند که در انگلستان در اصل عینی و استثنائاً ذهنی و در فرانسه در اصل ذهنی و استثنائاً عینی است. دراین‌ باره، به نظر می‌رسد به رغم غلبۀ رویکرد عینیت‌گرا در فقه، فهم نظام‌ حقوقی ایران از قرارداد، چه از بُعد بیرونی و چه از منظر داخلی، یک فهم ذهنی است؛ آنچه از رویکرد قانون‌ مدنی، دکترین و رویه ‌قضایی برمی‌آید، موید این فهم ذهنی است.

objectivism and subjectivism in perception of contract(comparative study in common law, civil law, iranian law and jurisprudence)

objective or subjective view of the contract, although itself a more theoretical issue, has important practical effects, especially in the area of contractual errors. it has long been believed that civil law systems have a subjectivist and common law systems have an objectivist approach to contract. however, this statement does not seem to be accurate in its entirety.the purpose of this article is to investigate this issue in the rules and jurisprudence of these legal systems by descriptive-analytical method with a detailed explanation of the similarities and differences between legal systems in perception of contract. in three systems (england, france, and germany), the contractual conception of rules and decisions (external view) is a similar objective-subjective dialectical conception. but from the inside view, the issue is very different: these are only german jurists whose perception of contract is consistent with the jurisprudence. but the english and french jurists, tend to understand contract in a more linear way, in england is essentially objective and exceptionally subjective, and in france it is essentially subjective and exceptionally objective. however, the conception of the iranian legal system seems to be a subjective understanding, both externally and internally.