طراحی و روانسنجی «مقیاس حس مکان در محله ی شهری» در شهر زنجان

مقدمه: حس کلی که پس از ادراک نسبت به محیط خاص در فرد به وجود می آید، حس مکان نامیده می شود که یکی از عوامل مهم در برنامه ریزی و مدیریت شهری است. پژوهش حاضر با هدف طراحی و روانسنجی مقیاس حس مکان در محله ی شهری در ساکنان محله کارمندان شهر زنجان انجام شد.روش کار: پژوهش حاضر، از نوع روش شناسی است. در ابتدا، مروری وسیع بر متون مربوط به موضوع پژوهش شامل اسناد کتابخانه ای و مقالات علمی از سال 2012 تا 2021 میلادی انجام و با تحلیل آن ها در قالب فرم استخراج داده ها، مقیاس حس مکان در محله ی شهری طراحی شد. سپس نسبت روایی محتوا و  شاخص روایی محتوای مقیاس با نظرخواهی از  15 تن متخصص رشته های معماری و برنامه ریزی شهری با روش نمونه گیری هدفمند به روش گلوله برفی انجام شد. روایی سازه به روش تحلیل عاملی اکتشافی و روایی همگرا و روایی واگرا با توزیع مقیاس بین 480 تن ساکن محله کارمندان شهر زنجان به روش در دسترس بررسی گردید. پایایی ترکیبی و پایایی به روش همسانی درونی با محاسبه ضریب آلفا کرونباخ محاسبه شد. داده ها، در نرم افزار اس پی اس اس نسخه 22 و آموس نسخه 24 و پی ال اس نسخه 3 تحلیل گردید.یافته ها: در بخش کیفی، مقیاس حس مکان در محله ی شهری با 50 عبارت طراحی شد. در بخش کمی، نسبت روایی محتوا و شاخص روایی محتوا اندازه گیری شد و 18 عبارت حذف و 32 عبارت باقی ماند. روایی سازه به روش تحلیل عاملی اکتشافی با 480 تن ساکنان محله کارمندان شهر زنجان انجام و نتایج، 3 زیرمقیاس معنایی (ادراکی-احساسی)، فضایی (فرمی-کالبدی) و اجتماعی (عملکردی-فعالیتی) را نشان داد. روایی همگرا 0.525 و روایی واگرا 0.78 به دست آمد. پایایی ترکیبی و پایایی به روش همسانی درونی با محاسبه ضریب آلفا کرونباخ، برای 3 زیرمقیاس معنایی (ادراکی-احساسی)، فضایی (فُرمی-کالبدی) و اجتماعی (عملکردی-فعالیتی) به ترتیب 0.83، 0.87 و 0.87 و برای کل مقیاس، 0.93 به دست آمد.نتیجه گیری: مقیاس حس مکان در محله ی شهری با 32 عبارت و 3 زیرمقیاس، روا و پایا می باشد. پیشنهاد می گردد از مقیاس طراحی شده در پژوهش های مرتبط با حس مکان در محله ی شهری و برنامه ریزی شهری استفاده شود. 

development and psychometrics of “sense of place scale in urban neighborhood in zanjan city

introduction: the general sense that arises in a person after perception of the specific environment is called sense of place, which is one of the important factors in urban planning and management. the present research was conducted with the aim of development and psychometrically measuring the employees’ sense of place scale in urban neighborhood in karmandan neighborhood of zanjan city.methods: the current research is of a methodological type. at first, a wide review of the texts related to the research subject, including library documents and scientific articles from 2012 to 2021, was conducted and by analyzing them in the form of a data extraction form, “sense of place scale on urban neighborhood” was developed. then, the content validity ratio and the content validity index of the scale were done by asking the opinions of 15 experts in the fields of architecture and urban planning with the purposeful sampling method using the snowball method. construct validity was measured by exploratory factor analysis, convergent validity, and divergent validity by distributing the scale among 480 residents of zanjan city employees’ neighborhood using convenience sampling method. composite reliability and internal consistency reliability were calculated by calculating cronbach’s alpha coefficient. the data were analyzed in spss. 22, amos. 24 and pls. 3 software.results: in the qualitative part, sense of place scale in urban neighborhood was developed with 50 items. in the quantitative part, content validity ratio and content validity index were measured, and 18 terms were removed, and 32 items remained. construct validity was conducted by exploratory factor analysis with 480 residents of zanjan’s employees’ neighborhood and the results showed 3 subscales: semantic (perceptual-emotional), spatial (form-physical) and social (functional-activity). convergent validity was 0.52 and divergent validity was 0.78. composite reliability and internal consistency reliability by calculating cronbach’s alpha coefficient for 3 semantic (perceptual-emotional), spatial (form-physical) and social (functional-activity) subscales were 0.83, 0.87 and 0.87, and for the scale was 0.93 respectively.conclusions: sense of place scale in urban neighborhood is valid and reliable with 32 statements and 3 subscales. it is suggested to use the designed scale in related research about sense of place on urban neighborhood.