طراحی الگوی ساختار اختلالات روان تنی بر اساس توانمندی شناختی، انواع زمان صبحگاهی- عصرگاهی و نظام های مغزی/رفتاری با میانجی گری تنش ادراک شده در زنان مبتلا به دردهای مزمن

مقدمه: اختلالات روان تنی از جمله مشکلات ناشی از عوامل تنش زای زندگی است. هدف پژوهش حاضر ارائه الگوی ساختار اختلالات روان تنی بر اساس توانمندی شناختی، انواع زمان صبحگاهی-عصرگاهی و نظام های مغزی/رفتاری با میانجی گری تنش ادراک شده در زنان مبتلا به دردهای مزمن شهر اهواز می باشد. روش کار: پژوهش حاضر، از نوع توصیفی-همبستگی است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه زنان دارای دردهای مزمن است که در سال 1399 در مراکز درمانی شهر اهواز در حال درمان بودند. نمونه آماری شامل 200 تن از زنان دارای دردهای مزمن شهر اهواز بودند که به روش نمونه گیری هدفمند و دردسترس انتخاب شدند. زنان شرکت کننده دارای بیش از3  سال دردهای بدنی بوده که با روش درمان پزشکی بهبود نیافته و تشخیص اختلال روان تنی داده شده است. جمع آوری داده ها با پرسشنامه جمعیت شناختی، مولفه شکایات روان تنی (psychosomatic complaints)، از اندازه گیری های سلامت روان موهر (mental health measurements)، پرسشنامه توانایی های شناختی نجاتی (nejati cognitive abilities questionnaire)، انواع زمان صبحگاهی- عصرگاهی هورن و استرنبرگ (morningness- eveningness types horne & ostberge)، پرسشنامه نظام های مغزی /رفتاری (brain/behavioral systems questionnaire) و مقیاس تنش ادراک شده (perceived stress scale) انجام شد. روایی ابزار ها با اکتفا به مطالعات پیشین و پایایی به روش همسانی درونی با محاسبه ضریب آلفا کرونباخ انجام شد. تحلیل داده ها در نرم افزارهای اس پی اس اس نسخه 24 و آموس نسخه 24 انجام شد.یافته ها: الگوی معادلات ساختاری نشان داد توانمندی شناختی و تنش ادراک شده بصورت مستقیم با اختلالات روان تنی (0/33=β)، همبستگی دارد. همچنین توانمندی شناختی (0/40=β)،  انواع زمان صبحگاهی-عصرگاهی (0/16-=β) و نظام بازداری رفتاری (0/29=β)، از طریق تنش ادراک شده با اختلالات روان تنی همبستگی دارد. در حالیکه نظام فعالساز رفتاری چه با اختلالات روان تنی به صورت مستقیم و چه از طریق تنش ادراک شده به صورت غیرمستقیم، همبستگی ندارد.نتیجه گیری: اختلالات روان تنی از طریق توانمندی شناختی، انواع زمان صبحگاهی-عصرگاهی و نظام بازداری رفتاری با میانجی گری تنش ادارک شده، پیش بینی می شود. پیشنهاد می شود با آموزش های موثر و درمان تنش ادراک شده، به بهبود علائم اختلالات روان تنی و دردهای مزمن کمک نمود. 

developing structure model of psychosomatic disorders based on cognitive ability, morningness-eveningness types and brain/behavioral systems mediated by perceived stress in women with chronic pain

introduction: psychosomatic disorders are among the problems caused by stressful factors of life. the aim of this study was to developing structure model of psychosomatic disorders based on cognitive ability, morningness-eveningness types and brain/behavioral systems mediated by perceived stress in women with chronic pain in ahvaz. methods: the present study is descriptive-correlational. the statistical population of the study includes all women with chronic pain who were treated in medical centers in ahvaz in 2020. the statistical sample consisted of 200 women with chronic pain in ahvaz who were selected by purposive and available sampling method. participating women had more than 3 years of physical pain that did not improve with medical treatment and was diagnosed with psychosomatic disorder. in order to collect data from the demographic questionnaire, the psychosomatic complaints subscale, of “mental health measurements, nejati cognitive abilities questionnaire, “horne & östberg morningness- eveningness types questionnaire, “brain/behavioral systems questionnaire” and “perceived stress scale” were used. the validity of the instruments was based on previous studies and the reliability was determined by internal consistency by calculating the cronbach’s alpha coefficient. data analysis was performed in spss. 24 and amos. 24. results: the pattern of structural equations showed that cognitive ability and perceived stress are directly correlated with psychosomatic disorders (β=0.33). also, cognitive ability (β= 0.40), types of circadian times (β= -0.16) and behavioral inhibition (β=0.29) are correlated with psychosomatic disorders through perceived stress. therefore, the modified model fits the data. while the behavioral activator component is not directly related to psychosomatic disorders either indirectly or through perceived stress. conclusions: psychosomatic disorders are predicted through cognitive ability, different types of circadian times, and behavioral inhibition mediated by perceived stress. it is suggested that with effective training and treatment of perceived stress, help to improve the symptoms of psychosomatic symptoms and chronic pain.