گونه‌های گفتاری و نوشتاری در آموزش زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان

مهم‌ترین تمایز کاربردی زبان، که از وسیله بیان ناشی می‌شود، تمایز گفتار و نوشتار است. این تمایز دو گونه گفتاری و نوشتاری زبان را پدید می‌آورد که در همه زبان‌ها کم و بیش به‌چشم می‌خورد. تفاوت‌های دو گونه به دوری یا نزدیکی صورت‌های گفتاری از صورت‌های نوشتاری بستگی دارد. به دلیل اختلافات بارز گفتار و نوشتار در زبان فارسی، آموزش این زبان به‌عنوان زبان خارجی دشواری‌ فراوانی برای زبان‌آموزان به همراه دارد. این دشواری زمانی محسوس‌تر می‌شود که غیر ایرانی بودن بسیاری از مدرسان این رشته، تخصص مدرسان ایرانی در رشته‌های جدا از آموزش زبان، محیط زبانی نامانوس و بیگانه، ضعف عوامل انگیزشی در زبان‌آموزان، و، درنهایت، عدم دسترسی به منابع آموزشی صوتی نیز در مد نظر قرار گیرد. در آغاز مقاله، ضمن اشاره به نحوه شکل‌گیری مطالعات گفتاری ـ نوشتاری، وضعیت کلی آموزش زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان به‌اختصار مطرح گردیده، سپس به توضیح تفاوت‌های عمده‌ ساختاری در دو گونه گفتاری و نوشتاری پرداخته شده است. شرح مجموعه تفاوت‌های این دو، بر مبنای پژوهش‌های نوین زبان‌شناختی، بخش اصلی مقاله را تشکیل می‌دهد. طرح مبانی نظری، به شرحی که خواهد آمد، می‌تواند اساس ارایه راهکار مناسب برای آموزش تفاوت‌ها در برنامه‌های فارسی‌آموزی قرار گیرد و در کسب مهارت‌های گفتاری زبان‌آموزان مفید واقع شود و، درنهایت، به ارتقای دانش زبانی آنان و جایگاه زبان فارسی بینجامد. طرح مقاله از شناخت و تجربه نگارنده در آموزش زبان فارسی به غیر فارسی‌زبانان نشیت گرفته و داده‌های آن به روش اسنادی از آثار محققان نام‌دار زبان‌شناسی تاثیر پذیرفته است.