‌معیارهای برجستۀ اخلاقی در اندرزنامه‌های فارسی میانۀ زردشتی: عدالت و دیگردوستی

متون فارسی میانۀ زردشتی دربردارندۀ دستورهای اخلاقی دقیق و پردامنه‌ای است که همواره توجه پژوهشگران را به خود جلب کردهاست. بیشترینِ این دستورها را در اندرزنامه‌های زردشتی می‌توان یافت که کاملترین نمونۀ آن دینکرد ششم است. اهمیت فوقالعادۀ اخلاق دین زردشتی در ربط و نسبت آن با کیهانشناسی و فرجامشناسی این دین است. اخلاق باید انسان را چنان پرورش دهد که بتواند هم در انجام خویشکاری خود و هم در فزونی نیروی جبهۀ نیکی، و در نتیجه، به پیشبرد هدف اورمزد از آفرینش گیتی توفیق یابد. آیا میتوان برای اخلاق زردشتی معیارهای مشخصی بازشناخت؟ آیا این معیارها میتوانند ضامن پیشبرد اهدافی باشند که در چارچوب دین زردشتی از اخلاق انتظار میرود؟ برای پاسخ به این پرسشها متون اندرزنامههای معرفیشده در تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام را مبنا قرارداده، و آن را برپایۀ مطالعات اسنادی کتابخانهای، و با روش تحلیل مضامین بررسیده‌‌ایم. با بررسی گستره و عمق محتوای اخلاقی اندرزنامه‌های پهلوی، برای آن دو معیار کلی بازشناختهایم: نخست، عدالت و انصاف، دوم، دیگردوستی و مهرورزی. این معیارهای اخلاقی با داستان آغاز و انجام در دین زردشتی سازگار می‌نماید و به انجام وظیفۀ انسان، فزونی نیروی نیکی در جهان، و تحقق هدف اورمزد از آفرینش یاری میرساند.

outstanding moral criteria in zoroastrian middle persian gnomic treatises: fairness and altruism

zoroastrian middle persian texts consist of vast and precise moral precepts mostly found in zoroastrian gnomic treatises, the most comprehensive of which is the dēnkard, book vi. the significance of morality in zoroastrian religion is embedded in its relationship with cosmology and eschatology. morality is intended to empower human to deliver his expected duties, to reinforce goodness front and consequently, to contribute to the progress of ohrmaz’s aim of creating the world. is it possible to recognize certain criteria for zoroastrian morality? can these criteria support enhancement of the goals expected of morality in zoroastrian framework? to find out answers to the above questions, we have focused our study on the middle persian gnomic treatises introduced in the history of persian literature before islam, incorporating descriptive analytical method. examining the domain and depth of the moral themes and contents of these treatises, we have found them based on two general criteria: first fairness and justice, second, altruism and mercy. these criteria are compatible with the myths of origin and end in zoroastrianism, and contribute to fulfillment of human’s duty, reinforcement of goodness in the world, and realization of ohrmazd’s goal of creation.