مفهوم‌سازی «خودویرانگری» در داستان‌های کودک: بر اساس طرح واره‌های کاربردشناختی

«مفهوم‌سازی» فرایندی پویا است که وفقِ آن، واحدهای زبانی در خدمت عملیات مفهومی و دانش پس‌زمینه‌ای قرار می‌گیرند. صاحب‌نظران علوم شناختی ساختار زبانی را بازتاب مستقیم شناخت می‌دانند؛ بدین معنا که هر اصطلاح خاص، مربوط به ادراک وضعیتی خاص است. بر همین اساس، واژه‌ای واحد می‌تواند در موقعیت‌های مختلف مفهوم‌سازی‌های مختلف داشته باشد. طرح واره‌ها، به‌عنوان یکی از ابزارهای شناخت، تصوراتی کلی‌اند که از درونی‌سازی تجربیاتِ زیسته ایجاد می‌شوند و وظیفۀ سازمان‌دهی، تفسیر و تبادل اطلاعات را بر عهده ‌دارند. طرح واره‌های کاربردشناختی، خرده‌طرحواره‌هایی هستند که وابسته به بافتِ موقعیتی و کاربردی فراخوانده می‌شوند. این پژوهش با التفات به کلان‌طرحوارۀ «خودویران‌گری»، در پی رده‌بندی خرده‌طرحواره‌های کاربردشناختی و مفهوم‌سازی‌های متناظرشان است. دامنۀ پژوهش حاضر داستان‌های واجدِ درون‌مایۀ «خودویران‌گری» در گروه سنی «الف»، «ب» و «ج» است. هر یک از داستان‌ها به‌مثابۀ موقعیتی کاربردی و عینی برای فراخوانی خرده‌طرحواره‌ای خاص از کلان‌طرحوارۀ «خودویران‌گری» به شمار می‌آید. پژوهش پیش‌ِرو با روش تحلیلی‌ توصیفی در صدد پاسخ به چگونگی مفهوم‌سازی طرحوارۀ خودویران‌گری در بافت‌های موقعیتیِ داستان‌های کودک است. نتیجۀ پژوهش پنج طرحوارۀ کاربردشناختی را به‌عنوان پنج پایۀ مفهومی متفاوت معرفی می‌کند: طرحواره‌های گسستی، پیوستی، گسستی- پیوستیِ فردی، گسستی- پیوستی جمعی، گسستیِ ناخواسته. مقالۀ حاضر برای نخستین‌بار خودویران‌گری را در ادبیات کودک مورد مداقّه قرار می‌دهد.

conceptualizations of self-destruction in children’s stories: based on the pragmatic schemas

conceptualization is a dynamic process based on which language units serve conceptual operations and background knowledge. cognitive science experts consider language structure to be a direct reflection of cognition; accordingly, a single word can have different conceptualizations in different situations. schemas, as one of the tools of cognition, are general concepts that are created from the internalization of lived experiences and are responsible for organizing, interpreting and exchanging information. pragmatic micro-schemas are micro-schemas that are called depending on the situational and functional context. this research, paying attention to the macro-schema of self-destruction, seeks to classify the pragmatic micro-schemas and their corresponding conceptualizations. the scope of the current research is children’s stories with the theme of self-destruction. each of the stories is considered as a pragmatic and objective situation for calling a specific micro-schemas of the macro-scheme of self-destruction. the present research with analytical-descriptive method aims to answer how to conceptualize the self-destruction scheme in the situational contexts of children’s stories. the result of the research introduces five pragmatic schemas as five different conceptual bases: schemas of discontinuity, continuity, individual discontinuity-continuity, collective discontinuity-continuity, and unwanted discontinuity. for the first time, this article focuses on self-destruction in children’s literature