انگارۀ استعاری زمان در زبان فارسی: مطالعه‌ای پیکره‌بنیاد

مفهوم «زمان» یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین مفاهیم در ذهن و زندگی انسان است که طبق یافته‌های زبان‌شناسان شناختی، در زبان‌ها و فرهنگ‌های مختلف غالباً به‌صورت استعاری درک و بیان می‌شود. پژوهش حاضر به بررسی استعاره‌های مفهومی زمان در زبان فارسی می‌پردازد و هدف آن ارائۀ انگاره‌ای نظام‌مند از انواع استعاره‌های مفهومی است که سخنگویان زبان فارسی برای درک و بیان مفهوم زمان به کار می‌گیرند. این مطالعه براساس نظریۀ استعارۀ مفهومی (لیکاف و جانسون، 1980، 1999، لیکاف، 1993) و نظریۀ طرحواره‌های تصوری (جانسون، 1987) انجام می‌گیرد و داده‌های آن عمدتاً از پیکرۀ همشهری (نسخۀ دوم) استخراج شده‌اند که با داده‌های حاصل از جستجوی اینترنتی در جستجوگر گوگل تکمیل شده‌اند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که در زبان فارسی مفهوم زمان براساس سه طرحوارۀ تصوری حرکت، ظرف و شیء و از طریق استعاره‌های مفهومی «زمان، مکان است»، زمان شیء (متحرک یا ثابت) است»، «زمان انسان است» و «زمان ظرف است» درک و بیان می‌شود.

metaphorical model of time in persian: a corpus-based study

the concept of ‘time’ is one of the most important and fundamental concepts in human mind and life, which according to the findings of cognitive linguists, is mainly understood and expressed metaphorically in different languages and cultures. the present paper examines the conceptual metaphors of time in persian and its purpose is to provide a systematic model of the types of conceptual metaphors that persian speakers use to understand and express the concept of ‘time’. the study is based on conceptual metaphor theory (lakoff and johnson, 1980, 1999; lakoff, 1993) and the theory of image schemas (johnson, 1987) and its data are mainly extracted from the hamshahri corpus (second version) supplemented with data from internet google search. the results show that in persian, the concept of ‘time’ is understood and expressed based on three image schemas of ‘movement’, ‘container’ and ‘object’, and through the conceptual metaphors ‘time is space’, ‘time is an (moving or stationary) object’, ‘time is human’, and ‘time is a container’.