جهان ممکن حقیقی در جملات شرطی زبان پهلوی: دستگاه فعلی گذشته

جملات شرطی چهاردهمین مورد از جهانی‌های زبان و قابل ارزیابی در چارچوب‌های رده‌شناختی‌اند. هدف از این پژوهش توصیفی-کمی، بررسی جملات شرطی زبان پهلوی ساخته‌شده با افعال دستگاه گذشته و بررسی نوع جهان ممکن آن بر اساس زمان دستوری بند شرط است. پیکره پژوهش کتاب‌های زند بهمن یسن، گزیده‌های زادسپرم و روایت پهلوی بود. بررسی آماری بر کتاب روایت پهلوی با حدود 250 جمله شرطی انجام شد و برای پیکره آماری، 160 جمله مشخص گردید. براساس آمار بدست آمده از پیکره تحلیل، زمان دستوری بند شرط در 85% موارد بر دستگاه حال و 15% باقیمانده در دستگاه گذشته ساخته شده‌بود. تحلیل معنایی نشان داد در زبان پهلوی، اگر زمان دستوری در بند شرط و جواب شرط گذشته باشد، گرایش زیادی برای حقیقی بودن جهان ممکن آن‌ جمله شرطی وجود دارد. این نتیجه با برآیند پژوهش بقایی و نغزگوی‌کهن(1397) برای جملات شرطی زبان فارسی معاصر،بر اساس رده‌شناسی دکلرک و رید، همخوانی داشت. در ساخت جملات شرطی پهلوی بر دستگاه گذشته، علاوه بر فعل ماضی شرطی نامحقق، ماضی ساده و ماضی نقلی، فعل غیرشخصی، جمله اسمیه و اسم مصدرکاربرد داشت. در این پژوهش کاربرد فعل ماضی شرطی نامحقق در ساختار چند جمله مرکب با وجه اخباری نیز مشاهده شد.

the factual possible world in pahlavi conditional sentences: past system

conditional sentences are recognized as one of the universals of language and have been studied according to the language typologies. this article reviews grammatical tenses applied in the formation of pahlavi conditional sentences, derived from zand-ī vohuman yasn, zātsparam, and rivāyat-ī pahlavi. this descriptive-quantitative analysis intends to prove the tendency between the possible world of conditional sentences with their applied grammatical tenses. 13 conditional sentences were located in the two first mentioned books and were suitable for the verb structure study. 160 sentences out of the 250 conditional sentences in rivāyat-ī pahlavi were chosen for the statistical survey.  85% of the subordinated clauses had verbs from the present system and 15% from the past system. the semantical analysis showed that in the pahlavi language if the grammatical tenses in both clauses were made on the past system, the possible world would be factual in most cases. this result accords with baqayi and naqzgoo-kohan’s research outcome (2019), which was based on declerck and reed’s typology for new persian conditional sentences. this study showed an abundant variety in the formation of conditional sentences aided by present and past tenses, nominal and, gerund forms. the pahlavi unfulfilled conditional past tense was observed in the formation of other complex sentences, with indicative moods.