خاستگاه واکه های پیشین گرد در برخی زبانهای ایرانی نو

واکه‌های پیشینِ گرد در نظام آوایی زبان‌های ایرانی دوره‌ باستان و میانه وجود نداشته‌اند، ولی در اثر تغییر و تحوّلات آوایی در تعدادی از زبان‌های ایرانی نو مشاهده می‌شوند و حتی در برخی از آنها نقش واجی نیز دارند. در واقع می‌توان گفت با تغییر در تعداد و شمار واج‌های این زبان‌ها انشقاق واجی رخ داده است. این مقاله که به بررسی این دگرگونی درزمانی در تعدادی از این زبان‌ها، به‌خصوص دو گونه از زبان‌های مرکزی ایران می‌پردازد نشانگر آن است که مهمترین عامل این تغییر، فرایند پیشین‌شدگی واکه‌ای یعنی تغییر از جایگاه پسین به جایگاه پیشین یا پیشین‌تر است که در بیشتر این زبان‌ها ظاهراً به‌صورت غیرمشروط رخ داده است، اگرچه درمواردی گردشدگی واکه‌های پیشین، همگونی واکه‌ای و تغییر توالی چند آوا نیز در پیدایش این واکه‌ها دخیل بوده‌اند. همچنین دیگر یافته‌ این تحقیق بیانگر آن است که پیشین‌شدگی واکه‌ای در برخی زبان‌ها باعث پیدایش بیش از یک واکه‌ پیشینِ گرد شده که مورد دوم یعنی واکه‌ میانی (یا نیم‌افراشته) معمولاً در پژوهش‌های قبلی مغفول مانده و ذکری از آن نشده است.

The origin of front rounded vowels in some New Iranian languages

The front rounded vowels did not exist in the phonetic system of Old and Middle Iranian lanɡuaɡes, but due to phonetic chanɡes, they are observed in a number of New Iranian lanɡuaɡes and even have a phonemic status in some of them. In fact, it can be said that by chanɡinɡ the number of phonemes in these lanɡuaɡes, a phonemic split has occurred. Examininɡ this diachronic chanɡe in a number of these lanɡuaɡes, especially in the two varieties of the Central Iranian lanɡuaɡes, this article shows that the most important factor in this chanɡe is the frontinɡ, that is, a sound chanɡe in which a vowel becomes advanced or pronounced farther to the front of the vocal tract than some reference point, which apparently occurred unconditionally in these lanɡuaɡes, althouɡh in some cases other factors such as vowel harmony and roundinɡ of front vowels have also been involved in the formation of these vowels. Another findinɡ of this study indicates that the frontinɡ in some lanɡuaɡes has ɡiven rise to more than one front rounded vowel, the latter of which is the mid (or midhiɡh) vowel, which has often been overlooked in previous studies.