ساختار جملات شرطی در زبان فارسی

جملۀ شرطی به لحاظ ساختاری از یک بند پایه و یک بند وابسته تشکیل شده‌است. بند وابسته معمولاً با پیوندواژۀ شرط همراه می‌شود و به لحاظ معنایی وقوع گزاره در بند پایه را محدودبه شرایطی می‌کند. پژوهش حاضر با اتکا به رویکردی رده‌شناختی به بررسی ویژگی‌های ساختاری «بند شرط» و «پیوندواژۀ شرط» در زبان فارسی پرداخته و با نگاهی توصیفی و بر مبنای مطالعه‌ای داده‌بنیاد این ساخت‌ها را بررسی کرده‌است. در ارتباط با نقش نحویِ بند شرط، بررسی داده‌ها نشان داد اگرچه بند شرط عمدتاً نسبت به بند پایه در جایگاه افزوده قرار می‌گیرد و درنتیجه سازۀ اختیاری جمله و قابل‌حذف است، اما گاه مواردی دیده می‌شود که در آنها حذف بند شرط، جمله را نادستوری می‌کند. امکان بازنمایی مفهوم شرط در قالب بند قید زمان و موصولی در کنار بندهای شرطی، معرفی انواع پیوندواژه‌های شرطی زبان فارسی مانند «چنانچه»، «چون» و «که»، همچنین پیوندواژه‌های بند پایه شامل پیوندواژه‌های نتیجه‌ای، علی و مقایسه‌ای که سه ساخت شرطی را ازهم متمایز می‌کنند از موضوعات دیگری است که موردتوجه بوده‌است. معرفی «شرط انتظاری» در بحث محدودکننده‌های بند شرط و شیوۀ بازنمایی «شرط منفی» و پیوندواژه‌های مربوطه مانند «مگر»، «وگرنه» و غیره، همچنین امکان مشروط‌کردن بخشی از بند پایه، موضوع‌های دیگر موردبررسی بودند.

The Structure of Conditional Construction in Persian Language

Conditional constructions are complex sentences containing subordinate clauses mostly with the conditional connector and the main clauses. The present descriptive and typological study provides a survey of some issues in the syntax of the “if clause” and “conditional connector” according to the corpusbased approach. The findings of the syntactic role of “if clause”, show that, the subordinate clause can act either as an adjunct modifying the matrix verb or as a complement of the matrix verb. Accordingly, when the ifclause is the complement element of the matrix clause, the deletion of the subordinate clause leads to the unacceptability of the sentence. The evidence suggests that in addition to adverbial ifclauses, the time clauses and relative clauses may act as a conditional clause. On conditional connectors, the different connector of antecedent clause like “čenɑnče” /if/, “čon” /because/, “ce’ /that/, and etc. have been introduced according to research data. Connectors of the main clause in conditionals including consequential, causal, and contrastive connectors, which classify three types of conditionals have been presented as well. Introducing the “concessive conditionals” and “negative conditionals”, discussing the conditioning a part of the main clause are also other issues that have been considered in this study.