رده‌شناسی آرایش سازه‏های متن سغدی بودایی «وسنتره جاتکه»؛ بر اساس مولفه‏های فعلی

زبان سغدی از زبان‏های ایرانی میانه‏ی شرقی‏ ست که  به سه گروه مانوی، بودایی و مسیحی تقسیم می‏شود. در این پژوهش به بررسی آرایش سازه‏های متن سغدی بودایی «وسنتره جاتکه» پرداخته شده است. وسنتره جاتکه طولانی ترین متن بازمانده‏ی سغدی ست و نسبت به دیگر متون سبک ادبی پیشرفته‏تری دارد و به نظر می‏رسد که بیشتر تالیفی بومی و یا بازنویسی داستانی بودایی باشد و احتمال اینکه ترجمه باشد کمتر است. تاکنون پژوهشی در باب رده‏شناسی زبان سغدی بودایی صورت نگرفته است. این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی است، گردآوری داده ها به روش کتابخانه ای و انتخاب متن به شیوه ی هدفمند بوده است. تمام بندهای دردسترس از متن وسنتره جاتکه به شیوۀ کمی و کیفی تحلیل شده اند. چارچوب تحلیل، مولفه های تحلیل آرایش سازه ی معرفی شده در دبیرمقدم (1392) و درایر (1992) است. از میان مجموع 28 مولفه ی معرفی شده در این آثار، 13مولفه ی وابسته به فعل بررسی شده اند. متن وستره جاتکه شامل 40 فصل (برگ) به سغدی بودایی بوده است که تنها 29 فصل (برگ) آن به دست ما رسیده است که شامل 1805 بند می شود. 1805 بند باز مانده در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته اند تا به این پرسش ها پاسخ داده شود: کارآمدی مولفه های درایر در متون سغدی بودایی چگونه است؟ ترتیب عناصر و آرایش سازه های وابسته به فعل در متون سغدی بودایی به چه صورت است؟ این زبان با توجه به بررسی مولفه های فعلی متعلق به گروه زبانهای ov است یا vo ؟ هیچ زبانی به صورت صد در صد ov یا vo نیست و نتایج نشان می دهد که زبان سغدی بودایی هم از این قائده مستثنی نمی باشد. این متن بر اساس بررسی مولفه های وابسته به فعل، خصوصیات زبان ov را داراست. به لحاظ رده شناسی متن وسنتره جاتکه، گرایش به چپ انشعابی بودن دارد و هسته پایانی است

Typology of the word order of the Buddhist Sogdian text “Vesantra Jᾱtaka”( The story of The Buddha’s birth) based on verbal categories

This paper surveys The Typology of the word order of the Buddhist Sogdian text “Vesantra Jᾱtaka” through a descriptiveanalytical study. Data have been collected through library method and purposive sampling. All of the available sections of the text have been analyzed in a qualitative and quantitative way. Present article discusses correlation and noncorrelation pairs related to verb among 24 categories discussed in Dabir Moghadam (2012), and 4 categories which Dryer presented (1992). Vesantra Jᾱtaka although had contained 40 chapters only 29 of them had survived and contains 1805 lines, which is the main focus of the present article. This research aims at answering these questions : How much is the Dryer’s model applicable to Buddhist sogdian text? Based on verbal pairs, does this language belong to ov language group or vo? How is the word order of Buddhist Sogdian texts? In general, no language totally belongs to VO or OV language likewise, Buddhist Sogdian is not an exception, but it can be said that it has mostly the characteristics of an ov language based on verbal parameters. So, it has a tendency to left branching where the verb as the head occurs at the end of the sentence.