بازتاب فقه شیعه در نظام حقوقی کشورهای اسلامی مطالعه موردی: تحلیل اقتصادی قراردادهای مشارکت مدنی بانکی

زمینه و هدف: عقود مشارکتی از بارزترین روش‌های تخصیص منابع در بانکداری بدون ربا بوده و مقصود از مشارکت مدنی بانکی همان «عقدالشرکه» در کتب فقهی است‌ که‌ طرفین با درآمیختن اموال و سرمایه‌های یکدیگر توافق می‌کنند در‌ تجارت‌ مشخصی با‌هم، همکاری و سود آن را به نسبت سهم‌الشرکه بین خود تقسیم‌ نمایند؛ ولی در عمل، بانک‌ها به‌منظور کاهش ریسک پرداخت این تسهیلات، افزایش سودآوری و گریز از نرخ سود دستوری از قراردادهای تیپ برای انعقاد مشارکت استفاده کرده و به فراخور مصالح خود شروطی را در قالب ضمان، صلح، هبه و ... در آن گنجانده‌اند تا سود ثابت مدنظر در عقود مبادله‌ای را در قالب مشارکت محقق سازند.روش: پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی انجام‌شده است.یافته‌ها و نتایج: درج شروط اگرچه سبب خروج ماهیتی قرارداد منعقده از دایره تعاریف مرسوم مشارکت مدنی می‌گردد؛ لکن در بستر تحلیل اقتصادی حقوق عملکرد بانک‌ها چیزی جز تلاش برای کسب سود و احتراز از زیان، مبتنی بر تئوری رفتار معقول در اقتصاد نیست. لذا به نظر می‌رسد قدم اول برای اصلاح این چرخه معیوب، در نظر گرفتن موضوع تورم و کاهش ارزش پول به‌عنوان یکی از واقعیات اقتصاد کشور باشد. راه‌حل مسئله نیز تامین سرمایه پروژه‌های مشارکتی از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری بانکی، یا مستقل از بانک‌ها است.

the reflection of shia jurisprudence in the legal system of islamic countries, a case study: economic analysis of banking civil partnership contracts

background and purpose:the partnership contracts are one of the obvious methods for allocating the resources in without usury banking and the purpose of partnership contract is &contribution contract& in juridical books which the parties by merging each other’s properties and capitals, agree to cooperate in a specific business and share the profit and loss between themselves in proportion to their portion. however, in practice banks use a category of contracts to decrease the risk of repayment of such loans, increase of profit and avoid from imperative profit rate.method: the present research was carried out using a descriptive and analytical method.findings and results: added some conditions in the contracts of guarantee, settlement of account, donation and etc. in order to reach the fixed rate of profit they expect in exchange contracts in the form of partnership. including such conditions in such a contracts lead to substantive exit of contract from common definition of partnership contract. but the operation of banks in economic analysis of law is nothing except to try to earn profit and avoid loss based on the theory of reasonable behavior in economy. so, it seems the first step to amend this defective cycle is consider the problem of inflation and decrease of value of money as one of the facts in country’s economy. the solution is to finance partnership projects by banking investment funds or it is independent from banks.