تعدد محاکم و صلاحیت‌ها در حقوق تجارت بین‌الملل و راهکارهای مواجهه با آن

زمینه و هدف: تعدّد محاکم و صلاحیت‌های بین‌المللی پدیده‌ی نسبتاً نو ظهوری است که در حقوق بین‌الملل عمومی به‌طور کلی و حقوق تجارت بین‌الملل به‌طور خاص شکل گرفته است. هرچند این پدیده نشان‌دهنده‌ی تمایل روزافزون دولت‌ها برای استفاده از روش‌های مسالمت‌آمیز برای حل و فصل اختلافاتِ‌شان است، اما در نظام حقوقی بین‌المللیِ فاقدِ سلسله‌مراتب می‌تواند با پیامدهای زیان‌بخشی، مانندِ رقابت صلاحیتی و صدور احکام متعارض، همراه باشد. در این مقاله قصد داریم بررسی کنیم که آیا پدیده‌ی تعدّد محاکم و صلاحیت‌ها در حقوق تجارت بین‌الملل شکل گرفته است یا خیر؛ و در صورت شکل‌گیری این پدیده، این امر چه آثاری بر حقوق تجارت بین‌الملل دارد و چه راه‌کارهایی را می‌توان برای مواجهه با پیامدهای منفی آن پیش‌نهاد کرد.روش: این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی ارزیابی شده است.یافته‌ها و نتایج: با توجه به عوامل موثر در پیدایش تعدد محاکم و صلاحیت‌ها که در این پژوهش بررسی شده‌اند، پاسخ پرسش مذکور در قسمت هدف مثبت است. براین‌اساس، آثاری که تعدد محاکم و صلاحیت‌ها در حقوق تجارت بین‌الملل دارد تبیین شده است. سپس، با توجه به صلاحیت انحصاری سازمان تجارت جهانی بر اختلافات تجاری بین‌المللی، و استثنائات وارد بر آن از سوی موافقت‌نامه‌های تجارت آزاد، نمونه‌های عملی تعارضات صلاحیتی در رویه‌ی قضایی تجاری بین‌المللی بررسی شده است. در نهایت، به منظور مواجهه با پیامدهای منفیِ تعدد محاکم و صلاحیت‌ها، ابزارهای پیش‌نهادشده برای حل تعارضات صلاحیتی میان ساز و کارهای حل و فصل اختلافِ سازمان تجارت جهانی و موافقت‌نامه‌های تجارت آزاد، و هم‌چنین راه‌کارهای بهبود تعاملات مشارکتی میان این ساز و کارها شناسایی و ارزیابی گردیده است.

proliferation of tribunals and jurisdictions in international trade law and possible solutions to deal with it

field and aims: proliferation of international tribunals and jurisdictions is a rather new phenomenon that has emerged in international public law, generally and in international trade law, specifically. however, this phenomenon signals preparation on the part of states to use courts and tribunals for settling their disputes peacefully, it may raise problems when courts arrive at divergent or event conflicting rulings in an international legal order that lacks hierarchy. this article aims to address whether proliferation of tribunals and jurisdictions has emerged in international trade law; and if so, what is its consequences for international trade law and which possible solutions may be suggested to deal with its negative consequences.method: this research is prepared by a descriptive analytical method.finding and conclusion: given to reasons for proliferation of tribunals and jurisdictions that are addressed in this article, the answer to the question of emergence of proliferation in international trade law is positive. thus, the consequences of proliferation in international trade law are presented. then, in regard with exclusive jurisdiction of world trade organization (wto) for international trade disputes and its exceptions by free trade agreements (ftas), practical instances of conflicting jurisdictions in international trade law jurisprudence are recognized. finally, possible tools for solving conflicting jurisdictions between wto and ftas disputes settlement mechanisms, and also possible solutions for improvement of cooperative interactions between these mechanisms are suggested.