نقش قاضی در تحصیل دلیل و کشف حقیقت در فقه و حقوق ایران و انگلستان با نگاهی به اصول و قواعد آیین دادرسی مدنی فراملی

زمینه و هدف: رکن اساسی حل و فصل دعاوی، ادله اثبات دعوی است؛ ادله ای که بر پایه کشف واقع بنا گردیده است. دین مبین اسلام نیز حل و فصل دعوی را بر دادرس تکلیف نموده و معیار او را اعمال حق قرار داده است.مقنن مطاب با فرامین اسلام، قوانین را بر مناط کشف واقع نهاده است و با اعطای اختیار به دادرس مدنی در کشف حقیقت، فصل خصومت را به عنوان آخرین راه حل برگزید، چراکه فصل خصومت هدف دادرسی نیست بلکه اقتضای آن است. روش: پژوهش حاضر با روش توصیفی - تحلیلی انجام شده است. یافته ها و نتایج: در جهت یکی شدن قواعد داد رسی مدنی و کیفری و اعتماد به علم قاضی، قواعد محدودکنندۀ قدرت تشخیص دادرس روبه کاهش است. در این پژوهش با تحلیلی نو از قواعد منع تحصیل دلیل و افتراق آن با تلقین دلیل به نقش قاضی در دستیابی به دلایل و کشف حقیقت پرداخته شده و یافته ها حاکی از آن است که نقش فعال دادرس مدنی در دادرسی و ارزیابی قضایی ادلۀ مدنی همچون دلایل کیفری، منطبق با نظام ها ی دادرسی انگیس و آیین دادرس مدنی فراملی، مورد پذیرش قرارگرفته است؛ در حقوق ایران نیز با نگرشی نو در قاعده مناع تحصیل دلیل، شناسایی خلاها و تحول در قانون دادرسی مدنی می توان به هدف والای دادرسی دست یافت.

the role of the judge in studying evidence and discovering the truth by looking at the principles and rules of transnational civil procedure

field and aims: the basic pillar of settling claims is evidence to prove the claim; evidence based on actual discovery. the religion of islam has also assigned the task of settling the case to the judge and has made his criterion to apply the law. in accordance with the orders of islam, the legislator has placed the laws on the basis of discovery and by giving authority to the civil judge to discover the truth, the chapter of hostility as choose the last solution, because the season of hostility is not the purpose of the proceedings but its necessity.method: the present research was carried out with a descriptive analytical method.finding and conclusion: in order to unify the rules of civil and criminal proceedings and trust in the judge's knowledge, the rules limiting the judge's discretion are decreasing. in this research, with a new analysis of the rule of prohibiting the study of evidence and its difference with insinuation of evidence, the role of the judge in obtaining evidence and discovering the truth has been addressed, and the findings indicate that the active role of the civil judge in the trial and judicial evaluation of civil evidence, such as criminal evidence, it has been accepted in accordance with the english judicial systems and transnational civil procedure; in iranian law, with a new approach in the rule of prohibition of proof, identification of loopholes and evolution in the law of civil procedure, the high goal of the procedure can be achieved.