ارزیابی پایداری ژنوتیپ‌‌‌های نخود، برای دستیابی به ارقام پرمحصول و سازگار با مناطق دیم نیمه‌‌‌گرمسیری با روش تجزیه بای‌‌‌پلات

به منظور دست‌‌یابی به ژنوتیپ‌‌های نخود کابلی پرمحصول‌‌تر از ارقام موجود که واجد صفات مناسبی چون عملکرد دانه، تعداد غلاف در بوته بیشتر، درشتی دانه، زودرسی و دیگر صفات زراعی موردنظر باشند، تعداد 16 ژنوتیپ پیشرفته نخود انتخابی از آزمایش‌‌های پیشرفته مقایسه عملکرد سال زراعی 95-1394 به همراه ارقام شاهد عادل و آزاد به مدت سه سال زراعی (98-1395) در مناطق گچساران، گنبد، خرم‌‌آباد و ایلام در قالب طرح بلوک‌‌های کامل تصادفی در سه مرتبه کشت ‌‌شدند. تجزیه واریانس مرکب اثر معنی‌‌دار ژنوتیپ، محیط و برهمکنش ژنوتیپ در محیط را نشان داد. ازاین‌‌رو از روش بای‌‌پلات برای تجزیه برهمکنش ژنوتیپ × محیط استفاده شد. دو مولفه اصلی اول در مجموع 32/50 درصد (به‌‌ترتیب 12/26 و 2/24) از کل تغییرات برهمکنش ژنوتیپ در محیط را توجیه می‌‌کردند. نمای چندضلعی بای‌‌پلات نشان داد که ژنوتیپ‌‌های 18، 9، 17 و 16 با عملکرد بیشتر از متوسط و در نزدیکی مبدا بای‌‌پلات ژنوتیپ‌‌هایی با پایداری عمومی بالا بودند. همچنین ژنوتیپ‌‌های 5، 11 و 12 به بسیاری از محیط‌‌ها سازگاری نشان می‌‌دادند. نمای تستر متوسط بای‌‌پلات نیز نشان داد که ژنوتیپ‌‌های 12، 18 و 9 نزدیک‌‌ترین ژنوتیپ‌‌ها به محور atc و در نتیجه پایدارترین آن‌‌ها بودند و متوسط عملکرد بالایی در محیط‌‌های مختلف داشتند. نمای ژنوتیپ ایده‌‌آل بای‌‌پلات نشان داد که ژنوتیپ‌‌های 5 و 12 در نزدیک‌‌ترین فاصله از مبدا بای‌‌پلات بهترین ژنوتیپ‌‌ها و ژنوتیپ‌‌های 1، 2 و 13 نامطلوب‌‌ترین ژنوتیپ‌‌ها از نظر پایداری و عملکرد دانه بودند. با توجه به نتایج به‌‌دست‌‌آمده ژنوتیپ‌‌های 5، 12، 9 و 16 به‌‌عنوان ژنوتیپ‌‌های امیدبخش و کاندیدای معرفی انتخاب شدند.

evaluation of stability of chickpea genotypes to obtain high-yielding cultivars compatible with subtropical rainfed areas by biplot analysis

in order to achieve more high- yielding chickpea genotypes than the existing cultivars that have suitable traits such as seed yield, more number of pods per plant, coarseness of seeds , early maturity and other desired agricultural traits, 16 advanced chickpea genotypes selected from advanced tests comparing crop year yield 2015-2016 along with adel and azad witness figures for three crop years (2016-2019) in gachsaran, gonbad, khoramabad and ilam were planted in the form of a completerandomized block design with three replications. composite variance analysis showed a significant effect of genotype, environment and genotype interaction in the environment (gei)., therefore, biplot method was used to analyze the genotype × environment interaction. the first two principal components explained 32/50 percent (26.12 and 24.2%, respectively) of the total gei changes. the polygon view of biplot showed that genotypes 18, 9, 17 and 16 with higher than average performance and near the origin of bioplate were genotypes with high general stablity. also genotypes 5, 12 and 11 showed adaptation to many environments. the average tester view of biplot also showed that genotypes 12, 18 and 9 were the closest genotypes to the atc axis and therefore the most stable and also had high average yield in different environments. the ideal genotype view of biplot showed that genotypes 5 and 12 at the closest distance from the biplot origin were the best genotypes and genotypes 1, 2 and 13 were the most unfavorable genotypes in terms of seed stability and yield.according to the results, genotypes 5, 9, 12 and 16 were selected as promising genotypes and candidates for introduction.