بازنمایی منظر و سیمای کالبدی شهر تهران در سینمای معاصر ایران

آثار سینمایی در زمره‌ی تولیدات اجتماعی‌اند و با مطالعه‌ی آن‌ها می‌توان به عناصر جدیدی از حیات فرهنگی و اجتماعی در هر جامعه دست یافت. در این مقاله هدف اصلی- با توجه به آنکه شهر بستر اصلی تجلی حیات فرهنگی و اجتماعی در عصر مدرن است- چگونگیِ بازنمایی عناصر شهری در آثار سینمایی معاصرِ چهار کارگردان مولف ایرانی است. (با تمرکز بر سیما و منظر کلان‌شهر تهران به‌ عنوان شهری که در حال تجربه‌ی گونه‌ای از حیات مدنی در دل خود است). بدین منظور، به نشانه‌شناسیِ سکانس‌های شهری در چهار فیلم «سنتوری» اثر داریوش مهرجویی، «زیر پوست شهر» اثر رخشان بنی‌اعتماد، «شهر زیبا» اثر اصغر فرهادی و «خانه‌ای روی آب» اثر بهمن فرمان‌آرا، متاثر از جان فیسک؛ پرداخته و با استفاده از مفاهیم بازنمایی میشل فوکو و استوارت هال و سیمای شهری کوین لینچ، به این نتیجه دست یافتیم که کارگردانان در بازنمایی عناصر شهری به نمایش همان عناصر پنج‌گانه‌ی سیمای شهر از دیدگاه لینچ که همانا راه، لبه، نشانه، گره و محله هستند، می‌پردازند. این امر از آنجایی که سیمای شهر تصویری حک‌شده در ذهن کاربران فضای شهری است که خاطره‌ی جمعی می‌آفریند؛ قابل توجیه است.