رهایی از شهربندی: جستاری درباره‌ی حق به شهر «هانری لوفور»

هانری لوفور را به راستی باید فیلسوف شهر نامید؛ زیرا هرچند کمابیش هم‌زمان با وی نظریه‌پردازان دیگری نیز به جایگاه غفلت‌شده‌ی فضا در روابط اجتماعی پرداختند، اما در میان آن‌ها لوفور بود که به‌طور مقدم با رویکردی فلسفی به این مقوله پرداخت و آن را به عمل اجتماعی مرتبط ساخت. وی معتقد بود که فضا، تولیدی اجتماعی یا برساخته‌ی پیچیده‌ی اجتماعی است. لوفور برای اثبات این مهم، از روش‌های جدید و خلاقانه‌ای بهره گرفت که از آن زمره، بسط منطق دوگانه‌ی جدلی به سه‌گانه‌ی جدلی و به‌کارگیری آن برای توضیح رابطه‌ی متقابل فردی و اجتماعی انسان با فضاست. این روش‌مندی خلاقانه باعث شده است که وی در حوزه‌های فلسفی، اقتصاد و علوم سیاسی، جغرافیا، جامعه‌شناسی و نقد ادبی، تاثیرگذاری دارای اهمیتی بر نظریه‌های مطرح امروز داشته باشد. حوزه‌ی گزیده‌ی من از منظومه‌ی نظری لوفور، «حق به شهر» است و می‌کوشم به ریشه‌های ابداع و هدف از عنوان این «حق» توسط وی بپردازم. وی این مفهوم ابداعی خود را با معنایی هم‌چون دیگر حقوق بشر (حق آزادی، کار، مسکن، تحصیل و ...)، اما به عنوان حقی در برگیرنده و تحقق بخشنده به حقوق دیگر، مطرح می‌نماید. حق به شهر را به دو دلیل به عنوان موضوع این جستار برگزیده‌ام: نخست این که انتشار کتاب کوچک وی به همین نام در سال 1968 سرآغاز و هسته‌ی نظریه‌پردازی نوآورانه‌ی او درباره‌ی رابطه‌ی انسان و فضا (شهر)، برای هدایت جنبش دانشجویی غرب به سوی فعالیت فراگیر و پیوسته‌ی اجتماعی بود. دوم این که نظریه‌ای که وی با این کتاب مطرح نمود، تخته‌بندِ یک دستگاه نظام‌مند عقلانی یا فلسفی نگشت، بلکه همان‌طور که پیش‌بینی و پیشنهاد می‌نمود، «حق به شهر هم‌چون خواسته و شعار »، به عمل اجتماعی در بسیاری از کشورهای جهان و در نهایت به یک