نظام آیینی عزاداری به مثابه نظام ارتباطی

آیین‌های عزاداری بخشی کلیدی از فرهنگ شیعی هستند. این آیین‌ها فارغ از کارکردهای مذهبی،‌ دلالت‌ها و کارکردهای اجتماعی بسیاری نیز دارند. نظام‌های آیینی را می‌توان به مثابه نظامی نمادین که بیانگر و بسترساز کنش‌های ارتباطی هستند، مورد مطالعه قرار داد. در این نوشتار تلاش شده که نظام آیینی محرم به عنوان نظام ارتباطی و تعاملی میان کنشگران آیینی مورد بررسی قرار گیرد. برای این‌کار از رویکردهای انسانشناسی نمادین و بویژه نظریات ویکتور ترنر استفاده شده‌است. آیین‌های عزاداری محرم و نمادهای آیینی آن با قدرت ارجاعی و تراکم معنای که در بطن خود دارند، نقش مهمی در تولید و مبادله معنا در حیات اجتماعی مومنان شیعی را ایفا می‌کنند. آنچه که از خلال این تجربه‌های آیینی رخ می‌دهد، نوعی برساخت جهان اجتماعی شیعی و زمینه‌سازی و مشروعیت بخشی به تغییرات اجتماعی و فرهنگی جامعه شیعی است. به عبارت دیگر تجربه آیینی در عزاداری، کنشی ارتباطی در برساخت جهان اجتماعی و هویت گروهی مومنان است. این فرآیند آیینی و ارتباطی، امری تاریخ‌منداست که از خلال تاریخ و بر حسب شرایط تاریخی شکل می‌گیرد.