روستا در سینمای بعد از انقلاب (بررسی فیلم های روستایی دهه اول انقلاب 1367-1358)

مساله محوری این مقاله بررسی چرایی و چگونگی بازتاب روستا در آثار سینمایی ایران در دهه اول انقلاب است. چارچوب نظری این مقاله بر دو رویکرد کاملا مستقل کارکردگرایانه و انتقادی استوار است. بدین ترتیب که از سویی سینما به عنوان پدیده ای با کارکردهای طبیعی برای جامعه - که یکی از آن ها بازنمایی واقعیات است - و از سوی دیگر به عنوان ابزاری برای شکل دهی به آرا مردم مورد بررسی قرار می گیرد. روش بررسی روشی ترکیبی است. برای درک ساختار و کارکرد آثار سینمایی از روش تحلیل محتوای کیفی بهره گرفته شده است. به همین منظور آثار سینمایی مرتبط با توجه به کارکردهای آنها، در قالب پنج کارکردِ اقناع و تبلیغ، کارکرد ایجاد نگرش های نو، کارکرد گریزخواهانه، کارکرد جامعه پذیری و کارکرد نشان دادن واقعیت طبقه بندی شده است. همچنین طبقه بندی مضمونی علیحده ای برای فراهم آوردن استنادات سویه های انتقادی تحلیل صورت گرفته است. نیز از روش اسنادی برای مشخص کردن تغییرات عمده جامعه روستایی و تحولات تاریخی سالهای مورد بحث استفاده شده است. در این دوره از تعداد 73 فیلم روستایی، 23 فیلم با کارکرد گریزخواهی، 27 فیلم با کارکرد اقناع و تبلیغ و ایجاد نگرش های نو، 7 فیلم با کارکرد جامعه پذیری و 16 فیلم با کارکرد نشان دادن واقعیت ساخته شده است. در نهایت اینکه هم تحلیل کارکردگرایانه فیلم های این دوره با رویکرد پوزیتیویستی و هم تحلیل محتوای انتقادی آثار با استفاده از رویکردهای شکل دهی و نظریه های انتقادی هر کدام به شکل ملموسی نتایج حاصل از توصیف و تحلیل یکدیگر را تایید می کنند. سینمای این دوره در مقیاسی گسترده و غیر قابل انکار سینمایی مبتنی بر کارکردهای مفید و هماهنگ با سیاست های دولت در آن دوره است. کارکرد نشان دادن واقعیت تنها در دوره ای که به نظر می رسد جامعه به نوعی ثبات سیاسی و اجتماعی رسیده است سر بر می آورد.