بازنمایی زن در برنامه‌های گروه خانواده‌ی رادیو ایران بر مبنای تحلیل گفتمان انتقادی

رادیو با توجه به سهولت استفاده از آن و علیرغم تنوع و جذابیت سایر رسانه‌ها، هنوز به عنوان یکی از مهمترین وسایل ارتباط جمعی جایگاه خود را حفظ کرده است.با توجه به این‌که، رادیو، رسانه‌ای شنیداری است، انتقال معانی و مطالب به شنوندگان، عمدتاً از طریق متن برنامه صورت می‌گیرد. آنچه در واقع کلید معنی دادن به صداها، موسیقی و سکوت در رادیوست، همان متن است و ابزاری هم که متن با آن نشان داده می‌شود، در نهایت شفاهی و لفظی است. لذا زبان برنامه‌های رادیویی اهمیت به‌سزایی دارد. اما موضوعاتی که در رادیو به آنها پرداخته می‌شود، بسیار گسترده‌اند. یکی از موضوعاتی که با توجه به اهمیت آن، اکثر شبکه‌ها با آن درگیر هستند موضوعات زنان و خانواده است.با توجه به این‌که زنان نیمی از جامعه‌ی ایران را تشکیل می‌دهند و هم در خانواده و هم در جامعه، نقش به‌سزایی ایفا می‌کنند، لذا در این تحقیق ساختار زبانی برنامه‌های رادیویی با موضوع زن و خانواده مورد بررسی قرار گرفته است. برای بررسی این موضوع برنامه‌های رادیویی شبکه‌ی رادیویی ایران (سراسری) به دلیل گستردگی و عمومیت این شبکه و همچنین به دلیل وجود گروه خانواده در این شبکه، انتخاب شده و اختصاصاً برنامه‌های گروه خانواده این شبکه مورد تحلیل قرار گرفته است. هدف این مقاله تعیین نحوه‌ی بازنمایی زنان در برنامه‌های رادیویی گروه خانواده رادیو ایران است ؛ درواقع تحقیق بر این سوالات بنا نهاده شده است که: آیا در برنامه‌های این گروه به زنان و مسایل آنان پرداخته می‌شود؟ در صورتی که پرداخته می‌شود، تصویر مثبتی ارایه شده و یا خیر؟ از آنجا که ون لیوون(1996) و غیاثیان(1386) از طریق مولفه‌های جامعه‌شناختی- معنایی چگونگی بازنمایی کنشگرها را مورد بررسی قرار می‌دهند، لذا برای دستیابی به اهداف تحقیق، از چارچوب نظری ون لیون و بسط آن توسط غیاثیان استفاده می شود. روش این تحقیق تحلیل گفتمان انتقادی است وبه طور هدفمند برنامه‌های گروه خانواده رادیو ایران با موضوعات اشتغال زنان خارج از منزل، مطالبات زنان از منظر حقوقدانان و طرح حجاب و عفاف انتخاب وبررسی شده است. نتایج حاکی از حضور کمرنگ زنان یا حذف آنها در گفتمانهای موثر برنامه ها بوده و در صورتی نقش فعال داشته اند که هویتشان در کنار مردان مطرح بوده است و این نوع حضور فعال موجب نگرشی با ارزش دهی منفی به آنها بوده است.