مدیریت تقاضا در منابع آب با تاکید بر قیمت‌گذاری آن در بخش کشاورزی (بررسی تجارب کشورها)

در سال‌های اخیر کمیابی و محدودیت دسترسی به آب در بخش کشاورزی، به‌عنوان بزرگ‌ترین بخش مصرف‌کننده آب در جهان، بیشتر آشکار گشته و از این‌رو در اواخر قرن بیستم، بر لزوم مدیریت این منبع به‌عنوان کالایی اقتصادی، تاکید شده و در مذاکرات بین‌المللی از جمله نشست ریو، مد‌نظر قرار گرفته است. با توجه به اهمیت مدیریت منابع آب، آشنایی با رویکردهای مدیریتی در این زمینه می‌تواند گام مهمی برای عملکرد موفق‌تر آن تلقی شود. هدف از مقاله حاضر، معرفی و بررسی تکنیک‌های مرسوم در قیمت‌گذاری آب کشاورزی و نیز بر‌شمردن فواید ناشی از اجرای این سیاستگذاری به همراه تبیین تجارب کشورهای مختلف جهان در این زمینه است. ازاین‌رو در ابتدا مدیریت تقاضای منابع آب و ابزارهای آن، معرفی و سپس، به تبیین برخی از رویکردهای تجربی قیمت‌گذاری آب پرداخته می‌شود. در ادامه ضمن بررسی تحقیقات مربوطه در ایران و سایر کشورها، آثار، فواید احتمالی و ملزومات اجرایی این سیاستگذاری، جمع‌بندی گردیده است. بررسی تحقیقات انجام شده در‌زمینه قیمت‌گذاری آب کشاورزی نشان می‌دهد که هر‌چند قیمت‌گذاری درست آب، به‌عنوان یکی از ارکان مهم در مدیریت تقاضای منابع آب می‌تواند صرفه‌جویی‌هایی را در مصرف آب به دنبال داشته باشد ولی میزان صرفه‌جویی و سایر پیامدهای قیمت‌گذاری، تا حد زیادی به شرایط سازمانی، اقتصادی و منطقه‌ای بستگی دارد که رفتارهای برخاسته از کشش‌پذیری یا کشش‌ناپذیری تقاضا را برای متقاضیان در پی خواهد داشت. از میان شیوه‌های قیمت‌گذاری منابع آب، در ایران بیشتر از روش‌های قیمت‌گذاری تجربی (شیوه‌های غیرحجمی) استفاده می‌شود. همچنین بررسی تحقیقات مختلف نشان می‌دهد که در‌زمینه قیمت‌گذاری منابع آب، بیشتر تحقیقات تاثیر افزایش چند‌درصدی تعرفه‌های کنونی آب را بر میزان تقاضا بررسی کرده‌اند.