نظام متغیر موازنه قدرت در اوراسیای مرکزی و پیامدهای آن برای ایران

در سال‌های اخیر وقوع تحولات تعیین‌کننده سیاسی در اوراسیای مرکزی از جمله تضعیف یا سقوط دولت‌های برآمده از انقلاب‌های رنگی بار دیگر توجهات را به‌سمت مناطق آسیای مرکزی و قفقاز جلب کرده است. جدا از ریشه‌ها و تاثیرات داخلی، این تحولات را می‌توان در چارچوب روند تغییرات نظام‌مند حاکم بر این مناطق ـ که بازخوردی مستقیم بر نظام موازنه قدرت در اوراسیای مرکزی داشته و بر نوسانات و سیالیت این نظام می‌افزاید ـ مورد بررسی قرار داد. تحولات سال‌های اخیر در حوزه اوراسیای مرکزی از تداوم روند فرسایش موقعیت بازیگران غربی و افزایش نقش و نفوذ بازیگران منطقه‌ای و سنتی این حوزه حکایت دارد. تحولات و محرکه‌هایی چون تداوم و تطویل بحران عراق و افزایش مشکلات آمریکا در این کشور، تیرگی روابط آمریکا با ازبکستان که زمانی نقطه اتکای واشنگتن در آسیای مرکزی قلمداد می‌شد و نیز تلاش‌های روسیه برای بهبود موقعیت خود در اوراسیای مرکزی از جمله مهم‌ترین عوامل تضعیف جایگاه دولت‌های غربی در منطقه محسوب می‌شود. تصمیم اوباما برای خروج نیروهای نظامی آمریکا از افغانستان نیز این روند را تسریع کرده است. به‌طور هم‌زمان، تقویت نقش دولت‌های روسیه و چین در کنار توسعه نفوذ سازمان همکاری شانگهای، نظام موازنه قدرت در اوراسیای مرکزی را دستخوش تغییراتی اساسی کرده که به‌نوبه خود تاثیرات مهمی بر منافع ایران در این حوزه برجای می‌گذارد.