بهبود فضای کسب‌و‌کار در برنامه پنجم توسعه

در گذشته تصور می‌شد که بنگاه‌های اقتصادی برای فعالیت فقط به‌ ثبات اقتصادی ـ سیاسی کشورها نیاز دارند؛ اما در دهه 1990 میلادی، اهمیت فضای کسب‌و‌کار به‌عنوان ارتباط‌دهنده فضای خرد و کلان اقتصاد در ادبیات اقتصادی مطرح شد. در این مقاله ابتدا به تعریف فضای کسب‌و‌کار می‌پردازیم و سپس با توجه به اینکه اولین گام در اصلاح فضای کسب‌و‌کار شناخت نارسایی‌ها و چالش‌های آن است، برخی ابزارها و شاخص‌های لازم برای شناسایی این نارسایی‌ها را معرفی و جایگاه و وضعیت فضای کسب‌وکار ایران را براساس این شاخص‌ها و ابزارها بیان می‌کنیم. آنگاه با مرور برنامه‌های اجرا‌شده برای اصلاح فضای کسب‌و‌کار در ایران پیش از برنامه پنجم توسعه، و با استفاده از برنامه‌های اصلاحی مورد نیاز کشور برای اصلاح فضای کسب‌و‌کار (برگرفته از شاخص‌های معرفی‌شده) به ارزیابی مواد بخش فضای کسب‌و‌کار برنامه پنجم توسعه می‌پردازیم و برخی مواد پیشنهادی را که باید در برنامه‌ها و سیاست‌های آتی برای اصلاح فضای کسب‌و‌کار مد‌نظر قرار گیرد، ارایه می‌نماییم. نتیجه این مقاله نشان‌دهنده نامناسب بودن فضای کسب‌و‌کار ایران برمبنای شاخص‌های خارجی و داخلی است که باید براساس چالش‌های شناسایی‌شده به طراحی سیاست‌های اصلاحی پرداخت. همچنین با توجه به نتایج یکی از شاخص‌های داخلی فضای کسب‌و‌کار، تاکید ویژه‌ای بر مشکل انحصار در اقتصاد ایران‌ شده است. بررسی مواد فصل بهبود فضای کسب‌و‌کار برنامه پنجم نشان می‌دهد که مواد ارایه‌شده در لایحه دولت، کامل و دارای اولویت نبود، اما خوشبختانه نمایندگان مجلس شورای اسلامی برخی مواد، مانند بیمه نوسانات نرخ ارز، افزایش مشارکت بخش خصوصی، اصلاح قانون کار و مقررات‌زدایی، را به آن افزودند که در ارتقای این فصل بسیار موثر بود. به‌نظر می‌رسد، برخی اصلاحات از جمله کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی، احصای دقیق بخش عمومی غیر‌دولتی و محدود کردن حوزه و میزان فعالیت‌های آن و کاهش فساد از اصلاحات دارای اولویت بیشتر نسبت به مواد ذکرشده در برنامه پنجم توسعه درخصوص بهبود فضای کسب‌و‌کار بوده و امید است در برنامه‌ها و سیاست‌های دیگر مورد توجه قرار گیرد.