درس‌هایی از خصوصی‌سازی شرکت‌های دولتی در ایران مطالعه موردی شرکت‌های قطارهای مسافربری رجا، ایران ایرتور، کشت و صنعت هفت تپه و آلومینیوم المهدی

هدف از این مقاله ارزیابی درس‌های خصوصی‌سازی در ایران است. برای این منظور، از روش مطالعه موردی استفاده شده و چهار شرکت «قطارهای مسافربری رجا»، «ایران ایر‌تور»، «کشت و صنعت هفت‌تپه» و «آلومینیوم المهدی» مورد بررسی قرار گرفته است. ایده اصلی مطالعه این است که گذار به نظام بازار فرایندی سیستمی است و قابل تقلیل به واگذاری مالکیت از شرکت‌های مادر تخصصی دولتی به مالکان غیردولتی نیست. دلالت یافته‌های پژوهش برای موفقیت خصوصی‌سازی این است که: 1. در طبقه‌بندی شرکت‌های دولتی توجه به ماهیت و کارکردهای شرکت مهم‌تر از قرار داشتن یا نداشتن نام شرکت یا فعالیت آن در صدر اصل چهل‌و‌چهارم قانون اساسی است؛ 2. همکاری سازمان خصوصی‌سازی و شرکت‌های مادر تخصصی ذی‌ربط بهتر از تقابلی است که در قالب بند «1» ماده (18) قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل‌و‌چهارم قانون اساسی پیش‌بینی شده است؛ 3. «افزایش تعهدات شرکت‌ها» در مرحله واگذاری (نظیر تحمیل نیروی کار به شرکت) باید جرم‌انگاری شود؛ 4. هیئت واگذاری به فصل‌الخطاب واگذاری‌ها ارتقای جایگاه پیدا کند و 5. در شیوه‌های اجرایی واگذاری (نظیر صدور واگذاری مصوبه قبل از قیمت‌گذاری، صدور فراخوان واگذاری بدون حصول اطمینان از شفافیت صورت‌های مالی، عدم احراز اهلیت حرفه‌ای برای مدیران شرکت‌های استراتژیک و بزرگ مقیاس که به‌صورت بلوکی واگذار می‌شوند) بازنگری شود.

lessons from privatization of state-owned enterprises in iran a case study of raja passenger train company, iran airtour airlines, haft tappeh sugarcane agro-industrial company and al mahdi aluminum complex

the purpose of this study is to evaluate lessons from privatization in iran. for this purpose, a case study method was utilized and four companies including raja passenger train company, iran airtour airlines, haft tappeh sugarcane agro-industrial company and al mahdi aluminum complex were investigated. the main idea of this research is that transition to market system is a systemic process rather than a mere assignment of ownership from government-owned parent companies to non-governmental owners. based on the findings, privatization can be successful when  1. in classification of state-owned companies, paying attention to nature and functions of a company is more important than the place of the company or its activity in principle 44 of the constitution. 2. cooperation between privatization organization and relevant parent companies is better than a contrast that has been predicted in clause 《1》article (18) of general policies of principle 44. 3. increasing companies’ commitment to assignment (such as imposing a new workforce on a company) should be criminalized, 4. the ceding board should be authorized, and 5. the implementation method of the transfer (such as issuing a transfer act before setting the price, issuing calls for transfer without ensuring transparency of financial statements, or disqualification of mangers of strategic and large-scale companies that transfer as a block) should be revised.