بازپژوهی مبانی جبران خسارت بلایای طبیعی توسط دولت با توجه به سیل فروردین ماه 1398 در آق‌قلا

مسئولیت مدنی دولت یکی از مباحث مهم و چالش‌برانگیز حقوقی است. اینکه آیا دولت‌ها موظف‌اند خسارت‌های وارده به شهروندان در بلایای طبیعی را جبران کنند در نظام حقوقی ایران نیازمند یافتن مبنایی حقوقی و فقهی است در غیر این صورت بنابر «اصل عدم مسئولیت» نمی‌توان دولت را موظف به جبران خسارت شهروندان دانست.این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی و کتابخانه‌ای، عوامل متفاوت بروز خسارت در سیل را از یکدیگر تفکیک و مبنا و دامنه مسئولیت دولت بر جبران خسارت‌های ناشی از هر عامل را به صورت مجزا مورد تحلیل قرار داده است. برای دستیابی به این منظور، سیل فروردین‌ماه 1398 در آق‌قلا به عنوان حادثه‌ای برآمده از عوامل متنوع انسانی و قهری می‌تواند بستر مناسب و جامعی برای مطالعه مبنای جبران خسارت در بلایای طبیعی قلمداد شود.سوال اصلی پژوهش حاضر این است که مسئولیت دولت به جبران خسارت ناشی از منشاهای متفاوت بروز خسارت در بلایای طبیعی چگونه قابل اثبات است.بر‌اساس یافته‌های این تحقیق مسئولیت دولت بر جبران خسارت‌های آبگرفتگی شمال شهر آق‌قلا به دلیل خطای نهادهای حاکمیتی مبتنی‌بر نظریه تقصیر تحلیل می‌شود. بنابراین دولت مکلف به جبران خسارت‌های هر یک از شهروندان به صورت کامل است. یافته‌های این تحقیق در خصوص آبگرفتگی بخش میانی شهر نشان می‌دهد به دلیل خطای ناشی از فعل زیان‌دید‌گانِ ساکن در حریم رودخانه، دولت از لحاظ حقوقی مسئولیتی به جبران خسارت آنها ندارد و در مورد مجاورین حریم رودخانه، مسئولیت دولت بر جبران خسارت نسبی خواهد بود. همچنین در مورد خسارت‌دیدگان ناشی از آبگرفتگی در جنوب شهر آق‌قلا بر‌مبنای نظریه‌های سنتی مسئولیت مدنی به دلیل عدم وجود تقصیر یا خطا، دولت مسئولیت حقوقی در قبال این زیان‌ها نخواهد داشت؛ هرچند اجتماعی، اقتصادی و اخلاقی، جبران این خسارت‌ها را به دولت پیشنهاد می‌دهد.

the reinvestigation of the basics of the payment of compensation for natural disasters by the state based on the floods in march 2019 in aqqala

a state’s civil responsibility is one of the most widespread, challenging and disputed issues in the world. whether or not states are responsible for recompensing citizen damages in natural disasters requires a legal and jurisprudential basis in the iranian legal system. if such a basis does not exist then according to the principle of nonresponsibility, the state cannot be held responsible for compensating citizens.by employing a descriptive, analytical and library method, this paper has separated the different causes of flood damage from each other and has analyzed the basis and scope of the government’s responsibility in compensating for damages caused by each factor separately. to achieve this goal, the flood which took place in march of 2019 in aqqala is a suitable and comprehensive case in which to study the factors and basis of compensation for natural disasters.the main aim of this research is to understand how the government’s responsibility to compensate for damages caused by different sources of damage in natural disasters can be established.according to the findings of this study, the state’s responsibility to compensate for flood damages in the northern area of the city of aqqala city can be proven as its responsibility can be analyzed based on the fault theory of responsibility, thus the government is obliged to compensate for the damages of each citizen in its entirety. furthermore, for the flood caused in the central area of the city, the state has no legal responsibility to compensate for the damages caused by the flood to those residing next to or around the river. a moral and social responsibility does of course exist but the state has limited legal responsibility for damages to inhabitants of the areas near the river. in addition, according to traditional theories of civil responsibility, the state has no legal responsibility towards the damages caused by the flood in the southern area of aqqala as no fault or error can be attributed to the state. however newer theories and social, economic and ethical considerations, suggest that the state compensate for these damages.