قانون‌نویسی در نظام تقنینی ایران در پرتو مدل‌های پیش‌نویس‌نگاری تقنینی

قانونگذاری مهم‌ترین عمل حاکمیتی است که اعمال دیگر مانند عمل قضایی یا اجرایی از آن اثر می‌پذیرد و بر این اساس همه فرایندهای آن از اهمیتی ویژه برخوردار است. قانون‌نویسی از اجزای فرایند قانونگذاری است که خود می‌تواند بنابه عوامل متعدد، به‌صور مختلف انجام شود. بررسی فرایند قانونگذاری در کشورهای مختلف نشانگر آن است که می‌توان ساختار قانون‌نویسی را به بخشی از این فرایند بر‌اساس درجه تمرکز یا پراکندگی در نگارش قانون و کیفیت تعامل مبتکران قانون یا قانون‌نویسان با متخصصان و مردم ‌دانست که به سه دسته متمرکز، مشترک و پراکنده تقسیم‌ می‌شود. در روند قانون‌نویسی متمرکز، سیاست به‌انحصار در چارچوب قوه مجریه و غالباً با برخی سازوکار‌ها‌ی مرکزی هماهنگ شکل می‌گیرد. در فرایند اجماع‌محور هم قوای مجریه و هم مقننه منابع انسانی لازم برای تبدیل سیاسات به متن قانون دارند و در قانون‌نویسی چندپاره و تکثرگرا با تشکیل و جهت‌دهی به سیاست‌ها نه‌تنها در مجریه و مجلس، بلکه همچنین در خارج از دستگاه حکومت مشخص می‌شود. بررسی نویسندگان در این پژوهش، مطالعه‌ای توصیفی تحلیلی با استفاده از روش کتابخانه‌ای است که نشان می‌دهد نظام قانون‌نویسی در جمهوری اسلامی ایران از نوع پراکنده بوده و با وجود کاستی‌های ساختاری و هنجاری در این حوزه‌، تدوین الگویی شایسته برای قانون‌نویسی مورد توجه جوامع دانشگاهی یا مراکز حاکمیتی مرتبط قرار نگرفته است. با اذعان به لزوم تفکیک میان قانون‌نویسی و قانونگذاری و بررسی الگوهای مختلف آن برای ایجاد نظام قانون‌نویسی اجماعی هماهنگ، می‌توان گزینه پیشنهادی مطلوب برای قانون‌نویسی را در ایران مورد بررسی قرار داد.

Lawmaking in the Iranian Legislative System in the Light of LegislativeDrafting Models

Lawmaking is the most important procedure which other judicial or executive procedures are influenced by it so the importance of all its processes are increased. Legislation is one of the components of the legislative process which itself can be made based on different factors. A review of the legislative process in different countries suggests that in a general classification, the lawmaking structure can be classified based on the concentration ratio or diffusion degree in lawmaking as well as the quality of interaction between the lawmakers or legislators and experts as well as the public, into three categories: centralized, consensusbased and diffused. During centralized lawmaking process, policy is formed within the framework of the executive branch as well as through some central coordinated mechanism. In the consensusbased process, both the executive and legislative branches have necessary human resources to transform policies into laws. Diffused lawmaking is characterized by the adoption as well as orientation of policies not only in the executive and legislative branches but also beyond the government system. According to this categorization, the legal system in the Islamic Republic of Iran is diffused, and despite the structural and normative shortcomings in this area, the elaboration of an appropriate model for law drafting has not been considered by the relevant academic communities or related governance associations. By examining different patterns of lawdrafting, the establishment of a consensusbased lawdrafting system can be considered as a favorable option for the Iranian lawmaking.