طراحی و برآورد شاخص‌ ترکیبی عدالت اجتماعی در ایران

هرگونه برنامه‌ریزی برای برپایی عدالت، به رصد وضع موجود و ارائه تصویری ارزش‌یابانه از موقعیت کنونی نیازمند است. یکی از ابزارهای رایج در این زمینه، طراحی شاخص‌های ترکیبی است. بعد از بحران سال 2008، توجه به ابعاد و آثار توزیعی و نارضایتی از بی‌عدالتی بیش‌ازپیش مورد توجه قرار گرفت و به‌خصوص در اروپا، تلاش شده است تا با طراحی شاخص ترکیبی عدالت اجتماعی، وضعیت عدالت در کشورهای عضو اتحادیه اروپا برآورد شود. در این مقاله حسب نگرش اسلامی به مقوله عدالت (نظریه قوام در مبادلات اقتصادی، تعاملات اجتماعی و در حکمرانی) تلاش شده تا شاخص ترکیبی متناسب برای ایران طراحی شود. بر این اساس، جمعی از کارشناسان در مسیر قیاسی استقرایی، حوزه‌ها، بخش‌ها و سنجه‌های مرتبط حوزه‌های مختلف را شناسایی کردند و پس از نرمال‌سازی، هم‌جهت‌سازی با وزن واحد، سنجش وضعیت عدالت در ایران در بازه زمانی 1385 تا 1395 صورت گرفته است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد در سه حوزه عدالت اقتصادی، اجتماعی و حکمرانی (مشتمل بر 134سنجه در 17 بخش)، شاخص ترکیبی عدالت اجتماعی در دهه مذکور چندان مطلوب نبوده (نمره کل از 10 همواره نزدیک و کمتر از 5 بود) و روند نزولی ملایمی داشته است. از سه حوزه اصلی، نامناسب‌ترین زیرشاخص، مربوط به عدالت در حوزه تعاملات اجتماعی بود.

Design and Estimation of Composite Index of the Iranian Social Justice

Any planning for the establishment of social justice requires monitoring the status quo as well as presenting an evaluative image of the current situation. One of the common tools in this area is to design composite indicators. After 2008 financial crisis, distributive dimension in social justice due to the injustice dissatisfaction has been more addressed. Concerning social justice, extensive efforts have been made in Iran and the world (in particular, in the Europe) to design a composite index of social justice in order to estimate the status of social justice in EU member states. According to the Islamic theoretical foundations of social justice, serious efforts have been made to design an appropriate composite index for the Islamic Republic of Iran. Accordingly, the areas, sections and measures related to each section were identified based on the deductiveinductive research approach by group of experts. Finally, the estimation as well as measurement of the Iranian justice status from 2006 to 2016 have been conducted. According to the results, compromise index of social justice has not been desirable (the total score out of 10 points has been always approximately or below 5), in three economic, social and governance (ESG) criteria (including 134 measurements in 17 sectors). Also, this indicator has been on a slight downward trend.  Social justice indicator was the most undesirable subindicator among two other fields (economic and governance indicators) over the past decade.