واکاوی مولّفه های هویّت ملّی در شعر دوره ی مشروطه

یکی از حوزه های اصلی جامعه پذیری، تقویت و بازتولید هویّت ملّی است؛ ضرورت این امر در جوامعِ در حال توسعه به دلیل وقوع تحوّلات مداومِ سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، بیشتر از دیگر جوامع احساس می شود. در ایران توجّه به هویّت ملّی، هم زمان با آشنایی ایرانیان با مظاهر فرهنگ غرب مطرح شد. در این میان، شاعران و نویسندگان در باززایی و تعمیق هویّت ملّی و ترسیم مرز های این هویّت، نقش موثّری ایفا نموده و بسیاری از مولفه های آن را در اشعار خویش بازنمایی کرده اند. نوشتار حاضر می کوشد با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی، نسبت متن و فرامتن های سیاسیاجتماعی را در شعر دوره ی مشروطه بررسی کند و ضمن برجسته سازی و تحلیل مهم ترین مولّفه های هویّت ملّی در شعر این دوره، نقش شاعران مشروطه را در باززایی هویّت ملّی تبیین نماید. یافته های پژوهش نشان می دهد که شاعران این دوره ، به شاخصه های هویّت بخشیِ ایرانیان توجّه ویژه ای داشته اند؛ به خصوص آن که ماهیّت انقلابی و توسعه گرایانه ی شعر مشروطه نیازمند تقویت همگرایی جمعی و هویّت ملّی بوده است. همچنین این شاعران تحت تاثیر شاهنامه و جریان گفتمانیِ غالب در دوره ی پیشامشروطه و مشروطه، بر سه مولّفه ی وطن مشترک، تاریخ مشترک و زبان مشترک به عنوان مهم ترین مولّفه های هویّت ملّی تاکید کرده و در تثبیت گفتمان ملّی گرایانه در جامعه ی ایرانی، تاثیر بسزایی داشته اند.