واکاوی ریشه های ادبیّات تطبیقی در ادبیّات قدیم عربی

ادبیّات تطبیقی به عنوان یک علم در دو قرن اخیر در کشورهای اروپایی و کشورهای عربی و اسلامی ظهور کرد ولی مفهوم تطبیق از قرن ها پیش در ادبیّات ملل مختلف وجود داشته است و ادبا و ناقدانی بوده اند که نوعی مقایسه، موازنه و تطبیق را میان ادبا و ادبیّات ملل مختلف انجام می دادند. بررسی ریشه های ادبیّات تطبیقی به ویژه در کشورهای اسلامی و عربی از این رو اهمّیّت دارد که بدون واکاوی میراث اسلامی در زمینه ادبیّات تطبیقی نمی توان برنامه شفافی برای تحول و پیشرفت ادبیّات تطبیقی در کشورهای اسلامی طراحی کرد. از سوی دیگر ظهور نظریه ادبیّات تطبیقی اسلامی و ضرورت توجه بیشتر بررسی های تطبیقی به ادبیّات ملل اسلامی در عصر معاصر، بر اهمّیّت واکاوی ریشه های میراث اسلامی در این زمینه می‌افزاید.این مقاله کوشش دارد از طریق بررسی برخی از آثار جاحظ، ابوالفرج اصفهانی، ابن قتیبه، ابن ندیم، ابن اثیر، شروح دیوان متنبی و بیرونی به واکاوی نشانه های ادبیّات تطبیقی در ادبیّات و نقد عربی قدیم بپردازد.یافته های پژوهش نشان می دهد که نشانه های ادبیّات تطبیقی در نقد عربی قدیم ابتدا در مرحله «سنجش ادبی درون ادبیّات عربی» نمود پیدا کرد و بعد از آن به صورت بارزتر در مرحله دوّم یعنی مرحله «سنجش ادبی برون مرزی ادبیّات عربی» ظهور یافت.