خوانش وظیفه‎‌گرایی در بازنمایی رهایی در آثار میخائیل نعیمه و احمد شاملو

اخلاق، از ضروری‌ترین عناصر زندگی اجتماعی انسان است و بین زیست اخلاقی و کمال انسان و همچنین دست ‌یافتن به آزادی و رهایی، ارتباطی تنگاتنگ وجود دارد. میخائیل نعیمه از ادیبان صوفی‎گرا در ادبیات معاصر عربی و احمد شاملو از شاعران نوگرای معاصر، در ادبیات فارسی محسوب می‎شوند؛ آن‌ دو، رهایی و آزادی را وابسته به اراده فردی می‎دانند؛ هدف از پژوهش حاضر، دریافتن گزاره‎های ارزشی و هنجارهای اخلاقی مورد نظر میخائیل نعیمه و احمد شاملو در تجربه رهایی است. این پژوهش، ابتدا به گزاره‎های ارزشی و سپس به هنجارهای اخلاقی مشترک آن‎ها، اشاره می‎کند و در انتها، به چگونگی بازنمایی گزاره‎های ارزشی و هنجارهای اخلاقی در مفهوم رهایی، می‎پردازد. نگارندگان کوشیده‎اند تا با کاربست روش توصیفی-تحلیلی و بر مبنای مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی به خوانش آثار این ادیب و شاعر بپردازند. دستاورد‌های پژوهش نشان می‌دهد که گزاره‎های ارزشی این دو ادیب و شاعر، مشترک بوده است و تفاوت در انعکاس این گزاره‎ها، در آثارشان، با توجّه به گفتمانشان، خواهد بود؛ به این صورت که تفکّر وحدت وجود در آثار میخائیل نعیمه فعال‎تر عمل می‎کند و در آثار شاملو، ایدئولوژی عشق پررنگ‎تر خود را نشان می‎دهد و گفتمان‎هایی که این دو، در آثارشان برگزیده‎اند، در بازنمایی این گزاره‎های اخلاقی در رسیدن به رهایی، تاثیر گذاشته است، به‌گونه‌ای که در آثار نعیمه، با توجّه به گفتمان عرفانی، رهایی روحی و معنوی بازنمایی می‎شود و در آثار شاملو، بازتاب این گزاره‎های ارزشی و اخلاقی، براساس گفتمان حماسی، رهایی اجتماعی است.