بررسی محتوایی شعر شاعران عربی‌سرای خراسان (مطالعه موردی: جلد چهارم یتیمه ‌الدّهر ثعالبی)

شاید بتوان دوره تاریخی و محیط طبیعی و اجتماعی را از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در شعر دانست. قرن چهارم و پنجم که اوج رشد و شکوفایی ادب عربی در خراسان است، شاعرانی برجسته و مشهور به ادبیات عربی معرّفی کرده که همچون آینه‌ای درمقابل تاثیرات محیطی و فرهنگی دوره خود، فرهنگ و تمدّن ایرانی را در خویش بازتاب کرده است. ثعالبی از برجسته‌ترین عالمان و ادیبان خطّه خراسان، بسیاری از اشعار این دوران را در کتاب گران‌سنگ یتیمه ‌الدّهر گردآورد. جستار حاضر با رویکرد تاریخی - اجتماعی محتوایی شعر شاعران عربی‌سرای خراسان را در جلد چهارم دیوان یتیمه ‌الدّهر بررسی کرده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که فرهنگ و تمدّن ایران به‌صورت عام و فرهنگ خراسان به‌طور خاص بر محتوای شعر عربی تاثیری شگرف گذاشته است. از یک‌سو، عناصر فرهنگ ایرانی همچون سبک پوشش، غذاها و خوراکی‌های متداول، انواع پارچه، صنایع ایرانی، جشن‌ها و اعیاد در شعر این دوره تبلور یافته و از سوی دیگر، تاثیر این تمدّن بر قالب و صور بیانی به‌کاررفته در شعر ملموس است و شاعران بیشتر عناصر صور بیانی خود را از محسوسات گرفته‌اند و بر حسّ بینایی و رنگ‌ها تاکید ویژه داشته‌اند.

Content surveing of Khorasani Poets (The Case Study of the Fourth Volume of Al-Thaalibi’s Yatīmat al-Aahr)

Poetry is influenced by different factors among which the historical period, environment, and society might be considered as the most important ones. The fourth and fifth centuries are regarded as the heyday of Arabic literature in Khorasan; these two centuries witnessed the appearance of prominent and popular poets in Arabic literature who reflected Iranian culture and civilization as a mirror reflecting the environmental and cultural effects of the time. For instance, Al-Thaalibi, one of the most prominent scholars and literary figures of Khorasan, collected many of the poems of this period in his valuable book, “Yatīmat al-Aahr”.Using a historical-social approach, the current research explores the content of Khorasan Arabic poets in the fourth volume of Al-Thaalibi’s Yatīmat al-Aahr. The research results indicate that Iranian culture and civilization in general and Khorasan culture in particular have heavily influenced the content of Arabic poetry and have occasionally degraded it from its glorious status.On the one hand, elements of Iranian culture such as clothing style, common foods, types of fabrics, Iranian industries, celebrations and special feasts have been manifested in the poetry of this period. and on the other hand, the effect of this civilization is evident in the form and literary devices used in the poetry.And poets were mostly inspired by feelings in using literary devices, and they strongly emphasized on colors and visual effects.