بازخوانی اهداف تقیه در شعر سنایی غزنوی و شریف رضی

ﺗﻘﯿﻪ در ﻣﺬﻫﺐ ﺷﯿﻌﻪ در ﻣﯿﺎن اﻣﺎﻣﺎن (ع)، ﻋﺎﻟﻤﺎن و ﺷﺎﻋﺮان ﺷﯿﻌﮥ ﻗﺮنﻫﺎی ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ اﺳﻼﻣﯽ، ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﻫﺪاف ﻣﺘﻌﺎﻟﯽ ﯾﺎ ﺣﻔﻆ ﺟﺎن در ﻣﻮاﻗﻌﯽ ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﯾﺎ ﻋﺮف ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺷﺪﯾﺪ ﺷﯿﻌﻪ اﺳﺖ، ﺑﻪﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﺪ. اﺧﺘﻨﺎق، ﻓﻘﺮ و ﺷﯿﻌﻪ زداﯾﯽ ، ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ از ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻮﺟﯿﻪ ﮐﻨﻨﺪه ﺗﻤﺴﮏ ﺑﻪ ﺗﻘﯿﻪ در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدم و ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺗﻠﻘّﯽ ﺷﻮد و ﭼﻮن ﻫﺮدو ﺷﺎﻋﺮ؛ ﺳﻨﺎﯾﯽ ﻏﺰﻧﻮی و ﺳﯿﺪ رﺿﯽ ، ﻓﺎرغ از ﻣﺤﺪوده ﻣﮑﺎﻧﯽ، در ﯾﮏ ﺑﺎزه زﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽزﯾﺴﺘﻪاﻧﺪ، ﺗﻘﯿﻪ را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﺧﺎﻧﻮادﮔﯽ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ. اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺮآن اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ روش ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ - ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ، ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻘﯿﻪ را در ﺷﻌﺮ ﺳﻨﺎﯾﯽ ﻏﺰﻧﻮی ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺎﻋﺮ ﭘﺎرﺳﯽ ﺳﺮای ﺷﯿﻌﻪ و ﺷﻌﺮ ﺳﯿﺪ رﺿﯽ ﺑ ﻪ ﻣﻨﺰﻟﮥ ﺷﺎﻋﺮ ﺷﯿﻌ ﮥ ﻋﺮب ﺑﺎ روﯾﮑﺮد ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﺪ. ﻫﺮﭼﻨﺪ دو ﺷﺎﻋﺮ ﺷﯿﻌﻪﻣﺬﻫﺐ ﻫﻢﻋﺼﺮ، ﻗﺎﻋﺪه ﺗﻘﯿﻪ را وﺳ ﯿﻠﻪ ای ﺑﺮای دﻓﺎع از آرﻣﺎن ﻫﺎی ﺷﯿﻌﻪ و رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﻫﺪاف ﺧﻮﯾﺶ در آﺛﺎرﺷﺎن ﺑﻪ ﮐﺎر ﺑﺮده اﻧﺪ، وﻟﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﯿﺪ رﺿﯽ ، ﺷﺎﻋﺮی ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻋﻠﻮی اﺳﺖ ؛ از اﯾﻦ رو، ﺗﻘﯿﻪ را در ﺷﻌﺮ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﮥ اﺑﺰاری درراﺳﺘﺎی رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ﻗﺪرت ﺳﯿﺎﺳﯽ و ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺷﯿﻌﻪ ﮐﻪ ﻫﻤﺎن اﯾﺠﺎد ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﻠﻮی ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﺧﻮﯾﺶ اﺳﺖ، اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﺪ، ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺳﻨﺎﯾﯽ ﻏﺰﻧﻮی، اﯾﻦ ﻗﺎﻋﺪه را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ رﻋﺎﯾﺖ ﺣﺎل ﻋﺮف ﺟﺎﻣﻌﻪ، ﺣﮑﻮﻣﺖ و اﺧﺘﻨﺎﻗﯽ ﮐﻪ ﻧﺎﺷﯽ از ﺷﯿﻌﻪ ﻫﺮاﺳﯽ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ اﺳﺖ، درراﺳﺘﺎی ﺗﺒﯿﯿﻦ اﻣﺎﻣﺖ اﺋﻤﻪ (ع) ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ.