خوانش رمزگان‌های اجتماعی در دو قطعه «سگ‌ها و گرگ‌ها» و «الطیور» (با رویکرد نشانه‌شناسی)

دو منظومه‌ روایی «سگ‌ها و گرگ‌ها» اخوان ثالث و «الطیور» امل دنقل منظومه‌هایی تمثیلی هستند؛ تمثیلی از جامعه‌ای که برخی علی‌رغم نابسامانی‌های موجود، سکوت پیشه کرده و برای تکه استخوانی، دم می‌جنبانند و در عوض آزادگانی هستند که سرما و گرسنگی و آوارگی را تحمّل می‌کنند؛ زیرا به آزادگی ایمان دارند و نمی­خواهند زیر یوغ اربابان بروند. اگر در دو قطعه‌ شعری- روایی نامبرده دقیق شویم، می‌توانیم به کنه این معنی راه یابیم که «اخوان» و «دنقل» در روایت قصّه‌گونه‌ خود، مقصودی فراتر از روایت ساده‌ یک قصّه داشته‌اند. آنها کوشیده‌اند تا با عناصر قصّه و روایت، دریافت خود را از مسائل اجتماعی و سیاسی به صورت نمادین نشان دهند. از دید نشانه‌شناسی، متن روایی چیزی جز یک نشانه نیست. از این‌رو، اگر بخواهیم از دید نشانه‌شناسی نگاه کنیم، می‌بینیم که روایت‌های دو شاعر از قصّه، مانند زنجیری به هم بافته شده و از طریق راوی به ذهن خواننده منتقل می‌شود و خواننده بر اساس افق انتظار خاصّ خویش به تاویل یا تفسیر این رمز­ها می­پردازد و بدین ترتیب رابطه‌ای بین شاعر راوی و خواننده‌ روایت شکل می‌گیرد. عکس‌العمل خواننده از روایت، زمانی به خوبی شکل می‌گیرد که به راستی به معناهای رمزی راوی در روایت قصّه‌ها پی برده باشد. لذا نگارندگان مقاله‌ حاضر، با تکیه بر تاریخ سیاسی ایران و مصر در عصر دو شاعر و با رویکردی «نشانه‌شناسی» به کشف رمزگان‌های دو قطعه‌ شعری مذکور پرداخته‌اند.