مطالعۀ تاریخی اثرهای زلزله سال 1309ش /1930 م شهر سلماس بر جغرافیایی انسانی و تاریخی این منطقه

به‌طور تقریبی، یک قرن پیش زلزلۀ بزرگی در سال 1309 هجری شمسی شهر سلماس را در نیمه‎شب سه‎شنبه یا درحقیقت، بامداد روز چهارشنبه 17 اردیبهشت با 7.4=m و موسسۀ ژئوفیزیک 7.2=m لرزاند. این زلزله در تاریخ منطقۀ آذربایجان و حتی کل منطقه خاورمیانه یکی از مخرب‌‌ترین زلزهاست؛ به‌طوری که سال 1930 میلادی در تاریخ زلزله‌شناسی به نام سلماس ثبت شده است. هدف از پژوهش حاضر بررسی و مطالعۀ تاثیرات زلزلۀ اردیبهشت 1309 هجری شمسی شهر سلماس بر جغرافیایی انسانی و ابنیۀ تاریخی و باستانی این منطقه است. روش و رویکرد این پژوهش از نوع بنیادی و از‌حیث روش‌شناسی به شکل توصیفی و تحلیلی و بر‌مبنای شیوۀ مطالعۀ منابع دسته‌اول اسنادی، کتابخانه‌ای، مطالعات میدانی زمین‌شناسی و لرزه‌زمین ساخت است. نتایج و یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که زلزلۀ سلماس در آن واحد موجب تخریب کامل شهر دیلمقان و حدود 60 روستا در دشت سلماس و منطقه‌های حاشیۀ آن شد. دامنۀ آسیب‎ها از دشت سلماس به دهستان قطور، خوی و مسیر علیای زاب در ترکیه نیز کشیده شد. این زلزله علاوه‌بر تخریب صد‌در‌صد شهر دیلمقان و کشته‌شدن 2500 تا 4000 نفر باعث نابودی برخی آثار و ابنیۀ تاریخی و باستانی واقع در کل منطقۀ سلماس شد.

a historical study of the effects of the 1930 earthquake on the human geography and history of selmas city and its surrounding region

problem statement: selmas city situated in west azerbaijan province at coordinates 38° 12ʹ north and 44° 46ʹ and 40ʺ east experienced a significant earthquake almost a century ago. on tuesday night or wednesday morning, may 17, 1930, the city was struck by a powerful earthquake measuringm=7.4 on the richter scale and 2.7 on the geophysics institute scale. this earthquake stood as one ofthe most devastating seismic events in the history of azerbaijan and the broader middle east region upuntil that time. the year 1930 became synonymous with seismic activity, earning the name selmasin the annals of seismology. objective: this research aimed to investigate and examine the impact ofthe may 1309 earthquake on the human geography, as well as the historical and ancient structures ofselmas city and its surrounding region. methodology: this study adopted a fundamental researchapproach, employing a descriptive and analytical methodology. it relied on primary sources, such asdocuments, libraries, and field studies encompassing geology and earthquakes. results: the findingsof this research revealed that the selmas earthquake had led to the destruction of dilmaqan city andapproximately 60 villages within selmas plain and its vicinity. the extent of the damage extendedfrom selmas plain to qatur, khoy, and upper zab regions in turkey. alongside the loss of 2,500 to4,000 lives, this earthquake had caused substantial damage to numerous historical and ancientstructures throughout the entire selmas region.