ارزیابی اثرات متقابل ارزش‌های میراث محیطی رودخانۀ زاینده‌رود شهر اصفهان و کیفیت زندگی ساکنان پیرامون آن

موضوع میراث فرهنگی-محیط‌ طبیعی یکی از موضوعات مهم در برنامه‌ریزی شهری و ارتقا کیفیت زندگی شهری نیز یکی از هدف‌های مهم برنامه‌ریزی شهری است. همچنین، منابع متعدّدی دربارۀ کیفیت زندگی در اسناد میراث فرهنگی در‌قالب گزارش‌های علمی و عملیاتی وجود دارد؛ ولی هنوز ارتباط بین کیفیت زندگی و محیط‌های میراثی به‌صراحت بیان نشده است. یکی از این میراث محیطی-طبیعی (فرهنگی) رودخانه‌های شهری است که محل پیوند مردم، شهر و طبیعت است؛ اما در بیشتر پژوهش‌ها به این میراث توجهی نشده است. با نادیده‌گرفتن ارزش‌های میراثی رودخانۀ زاینده‌رود (zayandehrud river) در شهر اصفهان ضمن محروم‌کردن شهروندان از قابلیت‌های بالقوه و بالفعل، باعث ایجاد مخاطره‌های طبیعی و انسانی (خشکسالی) شده است؛ این درحالی است که ارزش‌های رودخانه با برنامه‌ریزی شهری به مناطق پیرامونش کمک می‌کند تا شهروندان در راستای ارتقا کیفیت زندگی همراه با کاهش خطر‌های بالقوه، نهایت استفاده را از رودخانه کنند. هدف از پژوهش حاضر توصیف ارزش‌های میراث محیط طبیعی رودخانۀ زاینده‌رود شهر اصفهان، توصیف مولفه‌های کیفیت زندگی ساکنان پیرامون آن و تاکید بر اهمیت و میزان ارتباط ارزش‌های میراث محیط طبیعی رودخانۀ زاینده‌رود بر ابعاد کیفیت زندگی ساکنان (به‌عنوان ذی‌نفعان کلیدی) (key stakeholders) پیرامون آن است. پژوهش حاضر کاربردی و برپایۀ شیوه کمّی و کیفی است. داده‌ها براساس مطالعات اسنادی، میدانی و پیمایش گردآوری‌‌ و از ابزارهای مشاهده و پرسشنامۀ ساختاریافته نیز استفاده شده است. در تحلیل داده‌ها در کنار تحلیل‌های کمّی چون آزمون فریدمن و تحلیل عاملی تاییدی از تحلیل متون بهره‌ گرفته شده است. نتایج نشان داد که ارزش‌های میراث محیط طبیعی رودخانۀ زاینده‌رود بر ابعاد کیفیت زندگی ساکنان پیرامونش تاثیر بسزایی دارد که ارزش‌های میراثی آن شامل سه دستۀ «محیطی، ادراکی، احساسی»، «تاریخی، فرهنگی، اجتماعی» و «کاربردی (کاربستی)» و کیفیت زندگی ساکنان آن نیز شامل شش بُعد سیاسی و مدیریتی، اقتصادی، تاریخی، اجتماعی، کالبدی و زیست‌محیطی است که هر‌یک شامل چند مولفه و نشانگر است.

evaluation of the mutual effects of the environmental heritage values of the zayandehrud river in isfahan and the quality of life (qol) of surrounding residents

preserving the natural environmental cultural heritage (nech) and improving the urban qualityof life (qol) are among crucial urban planning issues with critical roles in the sustainability of cities.there are several sources on the qol in cultural heritage documents, i.e., scientific and operationalreports, but the relationship between the qol and cultural heritage has not been appropriatelyexplicated yet. zayandehrud river in isfahan city is a natural environmental cultural heritage. itsuffers from ignoring its heritage values and human hazards (drought) while depriving citizens ofpotential and actual capabilities. so, through urban planning, heritage values help to enhance the urbanqol and affect surrounding areas. the present study described the nech values of the zayandehrudriver in isfahan and the components of the qol of the surrounding residents and emphasized theimportance and extent of the relationship between the two basic concepts. this is an applied studybased on quantitative and qualitative (mixed methods) approaches. data collection is based ondocumentaries, field studies, surveys, observation tools, and structured questionnaires. data analysiswas done using document analysis, along with quantitative analyses such as friedman's test andconfirmatory factor analysis (cfa). the results showed that the nech values of the zayandehrud river have a significant impact on the dimensions of the qol of the surrounding residents, andapplying principles adapted to the natural environment heritage of the cities is coextensive withupgrading the resident’s quality of life.