بررسی عوامل موثر بر تکامل فروچاله‌های کارستیک در سازند گچساران با استفاده از مدل فازی نمونة پژوهش: دشت مارون کهگیلویه و بویراحمد

وجود سازندهایی که شامل لایه های گچی است زمینه ساز تشکیل اشکال کارستی گچی خواهد بود. میزان ستبری لایه های گچی و کیفیت این لایه ها در شکل گیری اینگونه اشکال تاثیرگذار است. دشت مارون، در بخش چین خورده ساده رشته کوه زاگرس در استان های خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد واقع شده است. وجود سازند گچساران و پدیده های کارستی گچی که مهمترین آنها فروچاله است در این دشت، می تواند تاثیر بسیار مخربی بر جاده ها، تاسیسات، زمین های کشاورزی و واحدهای مسکونی و مخزن سد مارون که در این دشت واقع شده است، داشته باشد اما متاسفانه کمتر به شناخت و مطالعه این پدیده پرداخته شده است. در این پژوهش به منظور تعیین پتانسیل کارست زایی در دشت مارون جهت مدیریت سازه های مهم منطقه، نقشه پهنه بندی ریسک شکل گیری کارست با استفاده از مدل فازی تهیه شده که جهت تهیه این نقشه از ده عامل محیطی شامل شیب، وجه شیب، زمین شناسی، فاصله از خط کنیک، فاصله از خطوط جریان، فاصله از رودخانه، طبقات ارتفاعی، کاربری اراضی، اقلیم و شاخص (ndvi) استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که 55.2 درصد از منطقه مورد مطالعه با توجه به این که در محدوده سازندگچساران قرار ندارد و فاقد لایه های گچی است، این بخش از دشت از نظر وقوع فروچاله در محدوده ریسک صفر درصد قرار می گیرد و 11.2 درصد در محدوده ریسک بالا، 18.5 درصد ریسک متوسط و 15.1 درصد در محدوده ریسک پایین قرار دارد. بر اساس بازدیدهای میدانی و بررسی نقشه پهنه بندی، عوامل اصلی موثر در تکامل کارست این منطقه شیب و خطوط آبراهه منطبق بر لایه های گچی منطبق است.

Investigating Effective Factors in the Evolution of Karstic Sinkholes in Gachsaran Formation Using the Fuzzy Model(Case Study: Maroon Plain, Kohgilooye and Boyer-Ahmad Province)

The presence of formations containing gypsum layers will enhance the formation of gypsum karst forms. The thickness of the gypsum layers and the quality of the mentioned beds influence the formation of such landforms. The Maroon plain is located in the folded zone of the Zagros Mountains in Kohgiluyeh and BoyerAhmad Province. The existence of the Gachsaran Formation and occurrence the karst phenomena (among which sinkholes are the most significant) in this plain have a very destructive impact on the roads, facilities, farmlands, residential units, and the reservoir of the Maroon Dam located in the plain; but unfortunately, this phenomenon is not wellknown and wellstudied. In this research, karst evolution zoning map was prepared using the fuzzy model; to produce this map, ten environmental factors including the slope, slope direction, geology, distance from Knick line, distance from flow line, distance from the river, elevation, land use, climate, and the NDVI Index were used. The results of this study demonstrated that 55.2% of the study area is situated in the zerorisk zone because it is situated out of the Gachsaran Formation realm and lacks the gypsum layers; as well, 11.2% of the area is in the highrisk zone, 18.5% in the mediumrisk zone, and 15.1% in the lowrisk zone. Field observations and studying the zoning map indicate that the main factors influencing on the karst evolution of this area are slope and streamlines which superimposed on the gypsum layers.