تزاحم فضایی در نواحی روستایی پیرامون کلان‌شهر تهران نمونه پژوهش: بخش رودبار قصران

طرح مسئله: کلان‌شهرها به دلیل تمرکز بیش از حد جمعیت و سرمایه، برای رشد و گسترش خود به سوی نواحی پیرامونی کشیده و با خورندگی روستاها و زمین‌های پیرامون، تحولات مختلفی ازجمله تغییر کاربری زمین‌ها را سبب می‌شوند. این تحولات به پیدایش مخاطرات محیط‌زیستی منجر و ناپایداری فضایی را موجب می‌شود که بدون توجه به روندها نمی‌توان برای حل مسائل و چالش‌های پیش رو به‌ویژه درزمینه کاربری اراضی پیرامون کلان‌شهرها آماده بود. هدف: پژوهش حاضر با هدف تحلیل تزاحم فضایی نواحی روستایی، در پی آن است با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، زمین‌های تغییر کاربری یافته طی سال‌های 1986 (1365)، 2001 (1380) و 2016 (1395) را در بخش رودبار قصران شهرستان شمیرانات شناسایی کند. روش: پژوهش حاضر به‌لحاظ هدف، کاربردی و براساس روش، توصیفی تحلیلی است. شیوه گردآوری داده‌ها با توجه به ماهیت پژوهش، کتابخانه‌ای و به‌صورت بازدید میدانی و مبتنی بر استفاده از روش‌های سنجش از دور برای تحلیل تغییر کاربری زمین‌های نواحی روستایی در بازه زمانی 30ساله در بخش رودبار قصران است. تصاویر ماهواره‌ای با بهره‌گیری از نرم‌افزارهای envi 5.3 و  arc map 10.2تحلیل شده است. نتایج: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد مساحت پوشش زمین‌های کوهستانی و بایر (%13.06) کاهش یافته و درمقابل بر پوشش زمین‌های باغی (%2.12)، مرتع (%7.55) و زمین‌های ساخته‌شده (%3.39) افزوده شده است؛ همچنین یافته‌های حاصل از تحلیل زنجیره مارکوف – ca نشان می‌دهد با ادامه روند فعلی در افق 2031، از پوشش سبز (باغ و مراتع) و پوشش بایر و کوهستانی کاسته و به زمین‌های ساخته‌شده افزوده خواهد شد.نتایج پژوهش حاکی است تغییرات پوشش زمین در منطقه پژوهش در پی ایجاد تقاضای شهرنشینان، خزش شهری، ضعف نظارت و قوانین و برای دستیابی به سود بیشتر به سمت کاربری‌های ناسازگار با محیط بوده است. این تغییر پوشش و کاربری زمین، علاوه بر آثار اقتصادی و اجتماعی به شکل‌گیری تزاحم فضایی در بخش رودبار قصران انجامیده است. نوآوری: در این پژوهش ضمن بررسی و تبیین تغییر کاربری زمین‌ها در محدوده پژوهش، تزاحم فضایی تغییرات ایجادشده در کاربری زمین‌ها نیز در مرکز توجه بوده است؛ افزون بر این تلاش شده است چشم‌اندازی از وضعیت آینده منطقه در قالب پیش‌بینی تغییر پوشش و کاربری زمین ترسیم شود.

Spatial Congestion in Rural Areas around Tehran Metropolitan, Case Study: Roudbar Qasran

Statement of the problem: Due to the overconcentration of population and fund, metropolises have been portended to the surrounding areas for their growth and expansion and merging the surrounding villages and lands cause various changes including landuse conversion. These changes have created environmental hazards and caused spatial instability, so it is not possible to be prepared for the issues and challenges ahead regardless of the mentioned problems, especially about land use conversion around metropolises. Purpose: This study, analyzing the spatial congestion of rural areas, aimed to identify lands which changed their use in Roudbar, Qasran, Shemiranat by satellite images during 1986, 2001 and 2016. Methodology: It is an applied research based on descriptive analytical method. The data was gathered by library and observation method and remote sensing method was used to analyze land use conversion during 30year period in rural areas in Roudbar Qasran.Satellite image analysis was performed via ENVI 5.3 and ARC MAP 10.2 softwares. Results: The findings show the decrease of the area of mountainous and wasteland lands (13.06 %) versus the increase of the area of gardens (2.12 %), pasture (7.55 %) and constructed lands (3.39 %). Also, these findings based on the Markov Chain CA showed that, the area of green lands (gardens and meadows), wastelands and mountainous will be decreased but constructed ones will be increased until 2031 if the current trend is continued. Results present the changes in land cover of this case study created landuse incompatibility with the environment caused by urban demand, urban sprawling, weakness of lawful control, and achieving greater profit. These kinds of changes eventuated in spatial congestion in addition to the economic and social impacts in Roudbar Qasran. Innovation: In this study, spatial congestion of created landuse conversion is noticed whilst landuse conversion is considered and specified. Besides, it has been attempted to outline the future status of the region by predicting land cover and use conversion.